Bu köşede daha önce de yakınmıştım: Türkiye hakkında İngilizce yazılmış iyi genel tanıtım kitaplarının sayısı çok sınırlı.
Avrupa ve ABD'de Türkiye'nin artan öneminden bol bol söz edildiği bir dönemde, Türkiye'ye kolayca vâkıf olmak isteyen meraklı Avrupalılarla Amerikalıların okuyabileceği pek az kaynak olduğunu görmek şaşırtıcı. İnternette aradığınızda bir yığın makale bulabiliyorsunuz elbette ve Türkiye'nin iç veya dış politikasının belli veçhelerine dair uzmanlaşmış, akademik kitaplara yapılan atıflar gözünüzü korkutacak kadar çok. Fakat bugünün Türkiye'sini meraklı ziyaretçiler için okunabilir bir tarzda anlatan, çok pahalı veya hacimli de olmayan ulaşılabilir kitapların sayısı şaşırtıcı derecede az.
Benden sık sık tavsiye istiyorlar ve yakın zamana dek, hep üç klasikten birini öneriyordum: New York Times Gazetesi'nin İstanbul bürosunun eski şefi Stephen Kinzer'ın yazdığı "Crescent and Star" ("Hilal ve Yıldız"), Atatürk'ün hayatını yazan Andrew Mango'nun "The Turks Today" ("Bugünün Türkleri") veya yıllardır bu ülkede yaşayan en bilgili yabancı Türkiye gözlemcilerinden ikisi, Nicole ve Hugh Pope'un yakın dönemde tekrar gözden geçirip güncelleyerek yayınladığı "Turkey Unveiled" ("Çıplak Türkiye") kitabı.
Geçen yıldan bu yana her ikisi de Britanya'da yaşayan iki akademisyenin yazdığı iki alternatif daha var. Londra King's College'ta Savunma Çalışmaları Bölümü'nde öğretim üyesi olan Bill Park, "Modern Turkey" ("Modern Türkiye") adlı bir ders kitabı yazdı. Kitap küreselleşen dünyada çağdaş Türkiye'ye dair kapsamlı bir bakış sunuyor. Kitap, Gülen hareketine özel bir bölüm ayıran tek kaynak olma özelliği de taşıyor. Ve son olarak, Oxford St. Anthony's College'ın Avrupa Çalışmaları Merkezi'nde araştırma görevlisi olarak çalışan Kerem Ökten'in "Angry Nation" ("Öfkeli Ülke") kitabı yayınlandı. Kitap 1989'dan bugüne Türkiye'yi ele alıyor ve son yirmi yıldır gündeme hakim olan pek çok tartışmada net bir tutum sergiliyor.
Şimdi Türkiye'yi en iyi tanıtan kitaplar yarışmasında gayet güçlü bir aday daha var. Söz konusu güç, "Turkey: What Everyone Needs to Know" ("Türkiye: Herkesin Bilmesi Gerekenler") adlı bu kitabın yazarından (Andrew Finkel) ve yapısından kaynaklanıyor.
Sanırım çoğunuz Andrew Finkel'ı tanıyorsunuz; Today's Zaman'da köşe yazıyordu. Türk televizyonlarındaki çeşitli programlara düzenli olarak katılıyor. Fakat hepsinin ötesinde, yirmi yılı aşkın bir süredir Türkiye'de yerleşik bir gazeteci olarak, The Economist ve New York Times gibi birçok önde gelen İngilizce gazete ve dergi için çalışıyor. Türkiye'yi içinden tecrübe eden biri; uzun zamandır burada yaşıyor, Türkçeyi konuşuyor ve başlıca aktörleri tanıyor. Okurları için en önemlisi de, mesajını nasıl aktaracağını iyi biliyor.
Finkel'ın yaptığı şey, Türkiye hakkındaki temel hususları 50 soruda tercüme etmek. Bariz gerçekleri gündelik anekdotlarla ve ince bir mizahla birleştirerek bütün soruları o bildik tatlı üslubuyla cevaplıyor, böylece Türkiye hakkında daha fazlasını bilmek isteyen, fakat bağlantısız makaleler ve uzmanlaşmış akademik ciltler arasında debelenmeye niyeti olmayan ortalama Avrupalı veya Amerikalı için hem bilgilendirici hem davetkâr bir Türkiye resmi çiziyor. Sorular beş bölüm halinde düzenlenmiş; başıyla sonuna giriş ve netice konmuş, fakat okuyucunun şahsi ilgilerine bağlı olarak bir sorudan diğerine atlamasının önünde hiçbir engel yok. Bu bakımdan Finkel'ın çalışması birinci sayfadan başlayarak ilerlemeniz gereken geleneksel tarzda bölümlenmiş bir kitaptan ziyade, küçük, kullanımı kolay bir referans kitabı.
Yazar her şeyi konu edebilmiş mi ve bütün cevapları aynı derecede ikna edici mi? Elbette hayır. Dönüşüm halindeki bu kadar büyük bir ülkenin tüm karmaşık meselelerini 200 sayfada ele almanız mümkün değil ve bazen insan yazarın niye şu konuya değil de bu konuya sayfa ayırdığını merak ediyor. Seçim kaçınılmaz olarak yazarın ilgilerini ve tercihlerini yansıtıyor. Bundan şikayet edilmemesi lazım, çünkü bu, kitabı sadece bir başka Türkiye tanımından daha fazlası kılıyor. Bu kitap, yazarın, belagatle anlattığı onca kusura rağmen çok sevdiği bir ülkenin özelliklerine daldığı kişisel bir rehber niteliği taşıyor. Türkiye'de bir yabancının eleştirel gözü ile bir yerlinin sevgi ve tutkusunu birleştirebilen pek az insan var. İşte Finkel onlardan biri. Pratik bir notla bitirelim: kitap Türkiye'de ancak mayıs ayında raflarda olacak, fakat şu an Amazon'un ABD sitesinden sipariş etmek mümkün.
Kaynak: Zaman
