Gazze’nin Hamas tarafından ele geçirilmesine rağmen Washington’un İsrail ile Filistinliler arasında barış oluşturma çabalarına hız vereceği söylentilerine, ABD başkanı George W Bush’un yakında İngiltere başbakanlığına veda edecek olan Tony Blair’den Ortadoğu barışı için özel bir elçi olarak hareket etmesini istediği haberleri eklendi.
Bu barış çabaları, Filistin’deki kontrol bölgeleri Batı Şeria, bu da net değil, ile sınırlanan Mahmut Abbas’ı olduğu kadar Hamas’ı kapsasın veya kapsamasın Bush ve Blair’in ikisi de Hamas, İsrail’i tanıyana ve şiddet kullanımını reddetmeyene kadar onunla ilişki kurma konusunda çok katı duruyorlar.
Blair BM, AB, Rusya ve ABD’den oluşan dörtlünün özel temsilcisi olarak hizmet edecektir.
Eğer söylentiler doğruysa Blair görevi kabul ediyor, bu girişim dışişleri bakanı Condoleezza Rice’ın yönetimde bulunan ve Ulusal Güvenlik Danışman Vekili Elliott Abrams ve başkan yardımcısı Dick Cheney’in ofisinin öncülük ettiği şahin kanada karşı zaferini temsil ediyor.
Elliott Abrams ve diğer şahinler Condoleezza Rice’ın Ehud Olmert’e illegal Yahudi yerleşim yerlerini sökerek ve Filistinlilere uygulanan seyahat sınırlandırmalarını durdurarak Abbas’a destek olması için baskı yapmasından dolayı kızgınlar.
Başbakanın Londra’daki ofisinde olduğu gibi Beyaz Saray ve dışişleri sözcüleri Blair’in elçilik görevini devralma isteğini reddederek, Bush ve Olmert arasında Salı günü gerçekleştirilen görüşmelerden sonra ortaya çıkan spekülasyonu sulandırdılar.
Bir Beyaz Saray sözcüsü olan Dana Perino habercilere "açıkçası, başbakan Blair başbakanlığı döneminde çok aktifti ve Ortadoğu barış meselelerine derinden müdahildi” dedi. “Bush ve Blair’in, başbakan Blair’in döneminin bitişinden sonra ne yapacağı ile ilgili konuşmaları beni şaşırtmaz… fakat bu gün için duyurabileceğimiz hiçbir şeye sahip değiliz.”
Bununla birlikte Washington'un Tel Aviv büyükelçisi Richard Jones’un olduğu gibi Rice’ın en üst düzey Ortadoğu yardımcısı David Welch’in bu hafta Londra’da Blair ile görüşmeleri haberlerin ciddi olduğunu gösteriyor. Bölgenin eski BM özel elçisi Terje Roed-Larsen’in de İngiltere’nin başkentinde Blair ile görüştüğü haberleri yapıldı.
Olmert'in sözcüsü Miri Eisin, başbakanlığın “bu düşüncenin farkında” olduğunu ve Olmert’in “başbakan Blair’i ve onun Ortadoğu ve barış sürecine müdahalesinin devam etmesini çok desteklediğini” söyledi.
Haberler Bush’un İsrail-Filistinliler çatışmasının çözümü için iki devletli çözümü kabul etmesinin dördüncü yıldönümünden sadece dört gün önce yapıldı.
Geçen hafta Hamas’ın, laik rakibi el-Fetih’in kontrol ettiği güvenlik güçlerini çıkardığı Gazze’de gerçekleşen olaylara kadar, Beyaz Saray yıldönümünü Bush’un, Rice’ın Filistinlilere “politik bir ufuk” önermek için gösterdiği çabaları destekleyerek Ortadoğu dizaynı ile ilgili bir konuşma yapmasını planlıyordu.
Söylendiğine göre Hamas'ın Gazze’nin kontrolünü devralması bu planları şüpheli hale getirdi. Fakat Bush ve Blair tarafından gerçekleştirilen bir bildiri bunların, Blair’in dörtlü (BM, AB, Rusya, ABD) için baş elçi olarak hareket etmesinin, Rice’ın olmasını istediği yeni bir Olmert-Abbas görüşmesi için bir tür teşvik edici unsur olabileceği konusunda anlaştığını gösteriyor.
Hamas’ın Gazze’deki zaferinin ardından Abbas, Hamas önderliğindeki Ulusal Birlik Hükümeti’ni lağv edip yerine Washington ile uyumlu eski finans bakanı Salam Fayyad başkanlığında geçici bir hükümeti atadığı zaman Rice yine cesaretlendi.
Rice, Hamas’ın Ocak 2006 seçimlerini kazanıp bir hükümet kurmasından sonra Washington’un askıya aldığı 86 milyon doları Filistin Yönetimi’ne acilen gönderileceğini ilan ettiği pazartesi günü "biz başkan Abbas’ı ve yapmak istediklerini destekleyeceğiz” dedi.
Birçok hesapla Rice, Abbas’ı ve onun Fetih partisini yardıma boğarak, desteklemek üzere dizayn edilen “ilk olarak Batı Şeria” stratejisini uygulamayı, Olmert’i seyahat engellerini kaldırma ve Filistinli esirleri bırakmakla ilgili verdiği eski sözlerini tutmaya ikna etmeyi ve kendi devletleri için Filistinlilere “politik bir ufuk”la destekleyecek olan barış görüşmelerini devam ettirmeyi umuyor.
Washington’a ziyareti sırasında Olmert bu strateji için desteğini gösterdi ve Filistinliler için İsrail tarafından toplanan fakat Hamas’ın hükümeti kurmasıyla dondurulan yüz milyonlarca dolarlık vergi paralarını Filistinlilere vermeye hazır olduğunu söyledi.
Bu strateji; Abbas ve Fayyad tarafından yönetilen daha müreffeh ve umut verici bir Batı Şeria’nın, aralarında Hamas’ın hâkimiyetinde sadece insani yardıma ulaşabilen fakirleştirilmiş Gazzeliler’in de olduğu Filistinliler arasındaki Hamas’ın sahip olduğu halk desteğini azaltacağı faraziyesi üzerine oturuyor.
İsrail-Filistin çatışmasının çözümünde Bush’un çok daha aktif rol almasını salık veren fakat Hamas ile herhangi düzeyde bir resmi ilişkiye karşı çıkan Blair’in de bu yaklaşıma katıldığına inanılıyor. Fakat sayıları epey fazla olan bölgesel uzman son günlerde bu strateji ve onun üzerine yaslandığı faraziyeler hakkında çok güçlü şüpheler dile getiriyorlar.
Bu yaklaşım; iki eski Ortadoğu müzakerecisi olan Robert Malley ve Aaron Miller’ın yazdığı bir Washington Post yorum köşesine göre iki yıl önce Abbas devlet başkanı seçildikten sonra uygulanabilirdi fakat “bu gün Abbas çok daha fazla Filistinlinin meydan okumasıyla karşı karşıya ve herhangi bir önemli karar için bir konsensüs oluşturmak için çok daha zayıftır.”
Dahası onlar, stratejinin Batı Şeria’nın kendisinde Hamas’ın etkisini küçümsediğini ekleyerek “Abbas için sadece Batı Şeria’da kullanılabilecek olan fonları kabul etmek veya Gazze’yi dışlayan uluslar arası müzakereler onun Filistin halkının sembolü olma pozisyonunun ciddi bir şekilde altını oyacaktır” dediler.
Bütün bunlara ilaveten son dönemde Washington’daki Yeni Amerika Vakfı’nda bulunan eski bir İsrail barış müzakerecisi Daniel Levy’e göre Hamas’ı dışlamak, özellikle de barış görüşmelerinde dışlamak onu bir bozguncu olarak hareket etmesi için cesaretlendirecektir.
Levy, Salı günü bir televizyona "eğer İsrail sadece el-Fetif ile çalışırsa”, “Hamas’ı şiddet üzerinden zayıflamaya teşvik edecektir ve bunun ardından İsrail ilerdeki fedakârlıkları için duyduğu hevesini hemen kaybedecektir… yani bunun işlemesi ihtimal dahilinde değildir.
Levy, Malley ve Miller, Washington'un yaklaşımında; en azından ABD ve diğer batılı ülkeler ile Hamas’ın içindeki ılımlı unsurları destekleyerek onunla bir bağlantı ve iki devletli çözümü görüşebilmesi için Abbas’a bir konsensüs yaratacak, Filistinlilerin birliğini oluşturması için Hamas ve Fetih arasında yeni bir güç bölüşümü anlaşmasına cesaret verecek önemli bir revizyon, öneriyorlar.
Düşünceleri, Abrams ve Cheney’in Ortadoğu başdanışmanı David Wurmser’e daha yakın olan Neo-conlar son olayların eğer tamamen iki devletli çözümden vazgeçirmezse tabi ABD politikasının uygulanmasının güçleşmesi ile sonuçlanacağını söylüyorlar.
Likudçu Shalem Merkezi’nden Michael Oren, Wall Street Journal’deki bir makalesinde güvenliğinin İsrail ve Ürdün tarafından ortaklaşa yönetileceği “Batı Şeria’da kapsamlı Filistin Otonomisi”nin kurulabileceği “yeni bir paradigma”yı gündeme getirdi.
Bu makale Ali Karakuş tarafından Dünya Bülteni için tercüme edilmiştir.
