Mısır’da Mübarek rejiminin yıkılması 18 gün aldı; Tunus’ta Bin Ali’nin devrilmesiyse bir ay. Libya, Yemen ve Bahreyn’se hâlâ kanıyor. Bu rejimlerin süresinin uzunluğunun tek açıklaması -ki devlet sistemi açısından Mısır ve Tunus’tan zayıflar-, bu ülkelerdeki kabile oluşumları veya Bahreyn’deki gibi mezhepçi-kabileci oluşum.

Kabileci ve mezhepçi ülkelerde, rejim değişikliği uzun zaman alıyor. Bu da devletin parçalanmasına götürüyor. Sudan ve Yemen’de bunun örnekleri mevcut. Sudan’da isyancıların ülkeyi, Hartum’daki Beşir rejimini değiştirmenin alternatifi olarak, kuzey ve güney diye bölmeleri kolay oldu. Zira Sudan, çok dilli ve çok kültürlü kabileci bir ülke. Burada devletin bölünmesi, rejim değişikliğinden daha kolay. Bu durum, siyasi mezhepçi feodal toplum olarak Lübnan’daki iç savaş için de geçerli. Keza Yemen de geçmişte kuzey ve güney diye ikiye bölünmüştü.

Boyut değiştirme ihtimali
O halde Yemen, Bahreyn ve Libya’da devrimin sonuçları da net biçimde görülebilir. Yemen’de en iyi sonuç, ülkenin geçmişteki gibi ikiye değil, üçe bölünmesi olur. Sana, Sada ve Aden’de devletler görebiliriz. Kötü senaryoysa, bir İslam emirliğinin veya kabile yönetiminin kurulması olur. Libya’nınsa devlet olarak yarası iyileşebilir, ancak beş yıldan önce olmaz gibi. Özellikle de ayaklanmaları bir tür eğlence olarak gören tuhaf bir lider karşısındayken. Bugün Sudan benzeri uzun bir savaşla burun buruna olan Libya, kolayca istikrar bulmayacak.

Bahreyn’deki mezhepçilik sorunuysa, her geçen gün büyüyerek, sivil yapı kazanma yolunda ilerliyor. Bahreyn’de konu, rejimin değiştirilmesiyle değil, ıslahıyla ilgili. Burada da reform ve protestolar uzun zaman alacak. Bu nedenle gözlemciler, kendilerini Yemen, Libya, Bahreyn ve bölgedeki tüm kabile devletlerinde çekişmelere hazırlamalı. Devrim, kabilecilik ve mezhepçilik eşiğinde kırılabilir veya bilmediğimiz başka bir boyut kazanabilir. Protestoların uzun sürdüğü kabile toplumlarındaki gerçekler de bunu teyit ediyor. (Londra’da Arapça yayımlanan Şark ül Evsat gazetesi, 7 Mart 2011)

Kaynak: Radikal