Türkiye’yi özellikle de dış politikayı dışarıdan anlamaya çalışanların başarılı bir performans sergilediğini söylemek mümkün değil. Muhtemelen en büyük hataları, Türkiye’nin dış politik tercihlerini bir boşluk içerisinde yaptığı varsayımından hareket etmeleridir.

Medeni hiçbir ülkede olmadığı gibi, Türkiye’de de dış politika boşlukta üretilmiyor. Hatta dış politikanın üretildiği ekosistem çoğu zaman dış politika yapıcılarının siyasi eğilimlerini bile aşan bir etki alanına sahip. Her kim ki Suriye’den ABD’ye, Orta Asya’dan Afrika’ya uzanan Türk dış politikasının geniş portföydeki faaliyetlerini, amaçlarını ve yaklaşımını gerçekten anlamak istiyorsa şu beş dinamiği anlamaya vakit harcaması gerek.

Bir, konum. Meşhur tabirle jeopolitik konum. Emlak sektöründe olduğu gibi dış politikada da konum önemli. Zor komşular denilince Ortadoğu gelir akla ama Türkiye’nin zor olmayan komşusu var mı? Kritik bölgelerin göbeğinde yer alıyor Türkiye. Avrupa’daki ekonomik krizden de, Ortadoğu’daki iç savaşlardan da, Karadeniz’deki nüfuz rekabetinden de, Akdeniz’deki enerji kapışmasından da doğrudan etkileniyor. Aklınıza gelebilecek her alanda (enerji, insan, ticaret vs.) bir geçiş noktasındayız. Biz etrafımızı şekillendiriyoruz; etrafımız da bizim dış politik tercihlerimizi şekillendiriyor.

İki, tarih ve kültür. Sonradan ortaya çıkan bir devlet değiliz. Yüzyıllara uzanan tarihi müktesebatımız, devlet geleneğimiz, kültürel ağımız var. Tabiri caizse yaşanmışlıklarımız var. Ne Türkiye tarihsel kodlarını tamamen devre dışı bırakabilir, ne de Türkiye’ye dışarıdan bakanlar. Dış politika yapım koltuğunda kim oturursa otursun, söz konusu tarihsel ve kültürel bağlamdan kendisini koparamaz.

Üç, ekonomi. Ekonomi dış politik ufkun önemli dinamiklerinden birisidir. Ekonomik güç ile dış politik aktivite arasında çoğu zaman doğrudan bir ilişki var. Son 15 senede ortaya koyulan dış politik aktivizm, ancak ekonomik gelişmeyle mümkün olabilirdi. Dış politika ekonomiye yeni alanlar açtığı gibi, ekonomi de dış politikaya hedefler gösteriyor, bazı kısıtlar koyuyor. Bu sebepten Türk ekonomisini anlamadan, Türk dış politikasını okumak oldukça zor.

Yazının tamamını okumak için TIKLAYINIZ