Pakistan ve Hindistan'ın her gün artan doğalgaz ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için yıllardır söz konusu olan iki dev proje var: Kısa adı TAPI olan Trans-Afgan hattı ve yine kısa adı IPI olan İran-Pakistan-Hindistan hattı bunlar.
Bu iki projeden TAPI, yaklaşık 20 küsur yıldır, IPI de 19 yıldır çeşitli şekillerde konuşuluyor. TAPI özellikle Afganistan'daki güvenlik problemi yüzünden bir türlü gerçekleşme şansına sahip olamıyor. IPI'da da özellikle Pakistan ve Hindistan arasında yaşanan çeşitli ekonomik-teknik problemler ve Hindistan'ın Pakistan'a duyduğu geleneksel güvensizlikten dolayı entegre bir proje olarak atılması gereken ilk adım dahi atılamıyordu. Nitekim, bunun sonucunda Hindistan geçen yıl projeden çekildiğini açıklamış; ancak şartlar uygun olduğu takdirde projeye gelecekte dahil olabileceğini de bir şık olarak ilan etmeden de edememişti.
Ne var ki, Hindistan'ın bu tavrına rağmen İran ve Pakistan, projeye devam etmeyi tercih etmiş ve uzun süren çalışmalar ve görüşmeler sonrasında artık İran-Pakistan Hattı (IP line) şeklinde anılan bu hattı hayata geçirme yolunda önemli mesafe kaydetmişlerdi.
Nitekim, bu çabaların sonucunda iki ülke geçen pazar günü Tahran'da IPI'nın hayata geçmesi yolunda önemli bir anlaşmaya varmış bulunuyorlar. Üstelik bu anlaşmayı İran'a karşı 4. müeyyide kararının hemen ardından imzalamış ve böylece bu kararı dikkate dahi almamış oluyorlar. Doğrusu da bu tabii; zira karar İran'ın başkalarıyla yapacağı enerji anlaşmalarını kapsamıyor.
Varılan bu önemli anlaşmaya gelince; bu anlaşma iki ülke arasında akdedilen bir gaz ihracat anlaşması. Buna göre, İran, Pakistan'a 2014 yılından başlayarak günde 21 milyon metreküp ve üzeri gazı sağlamayı taahhüt ediyor. Esasen, bu anlaşmanın öncesi de var. Geçen İstanbul'da yapılan Pakistan-İran-Afganistan bölgesel toplantısında İran ve Pakistan tarafları kısa adı GSPA (Gas Sales Purchase Agreement) olan gaz satış ön anlaşmasına varmışlardı. Bu anlaşmaya göre de İran, Pakistan'a günde 750 milyon feet/küp gazı 25 yıl müddetle geçerli ham petrol fiyatının yüzde 78'ine tekabül eden fiyatla satmayı vaat etmişti.
İran gazını Pakistan'a ulaştıracak bu hat yaklaşık 2.000 kilometre uzunluğunda olacak ve güvenlik mülahazaları sonucu İran'dan Pakistan'a Gvadar limanı civarından girecek, bu bölgedeki ekspres yola paralel olarak döşenecek ve Navabşah'ta ülke iletim sistemine bağlanacak. 7,4 milyar dolara mal olması tahmin edilen hat ileride ek anlaşma olduğu takdirde 700 kilometrelik bir ek hatla Pakistan üzerinden Hindistan'a da uzatılabilecek. Esasen, İran bu hattın Asaluye ile İranşehr arasındaki yaklaşık 90 kilometrelik bölümünü inşa etmiş bulunuyor. Hattın Pakistan'a ulaşacak 300 kilometrelik bölümünün inşasına şu günlerde başlanılması bekleniyor. Hattın Pakistan bölümünün ise üç yıl içinde tamamlanması planlanıyor.
Hattan gelecek İran gazı özellikle ve münhasıran Pakistan'ın elektrik üretimi için kullanılacak. Malum, Pakistan çoktandır ciddi bir elektrik üretimi eksikliği ve bunun sonucunda derin bir enerji krizi yaşıyor. İran gazı Pakistan'ın enerji sektörüne yaklaşık 5.000 megavatlık bir katkı sağlayacak. Böylece, bu ülkenin enerji sıkıntısının giderilmesinde önemli bir rol oynayacak. Ayrıca İran gazı Pakistan'ın giderek azalmakta olan yerli gaz kaynaklarını da takviye edecek; zira bugün Pakistan, ihtiyacı olan günlük 4,7 milyar feet/küp gazının sadece 3,6'sını kendi kaynaklarından karşılayabiliyor. Bu bakımdan İran gazı Pakistan için son derece önemli ve güvenilir bir kaynak olacak.
IP hattı ile ilgili son durum ve bilgiler böyle. Bu arada hattın Amerika'nın muhalefetine rağmen hayata geçme yolunda ilerlediğini de burada belirtmemiz gerekiyor; zira Amerika, yıllardır İran'ı güçlendireceği endişesiyle hatta karşı çıkıyor, Pakistan'a ve de Hindistan'a baskı yapıyordu. Ancak bunlar sonuç vermemiş olurken hem İran'ı ve hem de Pakistan'ı güçlendirecek olan IP hattı artık gerçekleşme yoluna girmiş bulunuyor.
Medyada yer almayan IP hattını bugün önemli bir gelişme olarak dile getirmeyi tercih ederken, bu hattan bizim iş dünyamızı da burada haberdar etmeyi uygun bulduk. Belki bizim şirketlerimiz, kuruluşlarımıza bu projeden işler ve pay da düşebilir. İran-Pakistan hattı önemli ve bilinmesi gereken bir konu velhasıl...
Kaynak: Zaman
