Türkmenistan dünya gündeminde genelde doğalgazı ile ilgili haberler, gelişmeler olduğunda yer alır. Bir süredir ön sıralarda olmasa bile doğalgazı yüzünden bu ülkenin adı bugünlerde haberlerde iki konu yüzünden sıkça geçiyor.
İlk konu Türkmenistan'ın geçen nisan ayında Rusya'ya gaz sağlayan boru hattında meydana gelen esrarengiz patlama, bu patlama sonucu kesilen gaz ve bunun sonrasında iki ülke arasında ortaya çıkan ve hâlâ çözülemeyen ihtilafla ilgili. Buna paralel ikinci ihtilaf da Rusya'nın Türkmenistan'dan aldığı gazı durdurması ve bu gazın fiyatında indirim talebini kapsıyor. Taraflar bu ihtilafın çözümü için bu hafta müzakerelere başladı. Rus Gazprom şirketi bu çerçevede Türkmenistan'dan bugün hâlâ sabit fiyat üzerinden geçerli olan sözleşmenin petrol fiyatlarına bağlı 'al ya da öde' ilkesine göre değiştirilmesini talep ediyor. Türkmenistan buna ne diyor, henüz bilmiyoruz. Ancak söz konusu müzakerelerin hangi şekilde ve hangi yeni şartlara göre sonuçlanacağı şüphesiz pek çok ülkeyi ilgilendiriyor.
İkinci konu ise, Türkmenistan'ın bugünlerde Çin ile vardığı yeni anlaşmalarla ilgili. Haberlere göre, Çin Başbakan Yardımcısı Li Kekiang'ın bu hafta içinde Aşkabat'a yaptığı ziyarette Türkmen lider Gurbanguli Berdimuhammedov ile birlikte önemli bir doğalgaz ve kredi anlaşmasını imzaladıkları bildiriliyor.
Anlaşmalara göre, Çin, Türkmenistan'dan alacağı gaz miktarını yüzde 30 artırarak toplam miktarı 40 milyar metreküpe yükseltti. Bu gaz, malum bu yılın sonlarına doğru tamamlanması beklenen Türkmenistan-Çin doğalgaz hattından Çin'e ulaşacak. İki yıl önce başlanan 7.000 kilometrelik bu büyük hattın Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan bölümü hemen hemen bitmiş durumda. Geriye Çin'in doğu kesimini batıya bağlayacak hat kalmış bulunuyor ve bunun da programa göre tamamlanacağı anlaşılıyor. Hat tamamlandığında Türkmen gazı Şanghay'a kadar ulaşmış olacak.
Varılan anlaşmaların kredi ile ilgili kısmı ise Çin'in Türkmen devlet gaz şirketine uygun şartlarla 4 milyar dolar kredi sağlamasını öngörüyor. Bu kredinin ayrıntıları henüz açıklanmış değil ama büyük ihtimalle son yıllarda Türkmenistan'ın en büyük gaz rezervi olarak ortaya çıkan Güney Yolöten sahasının geliştirilmesi için sağlanacak bir kredi olacak. Esasen geçen ay çıkan haberlerde Çin'in Güney Yolöten için Türkmenistan'a 3 milyar dolar kredi açacağı söylenmişti. Bu hafta açıklanan 4 milyar dolarlık kredi de herhalde önceki kredinin artırılmış hali ve hassaten Güney Yolöten'i kapsayan bir kredi bana göre.
Bugün bu yazıda sıkça adı geçen Yolöten, Türkmenistan'ın Afganistan sınırlarına yakın bir bölgede nispeten yeni keşfedilmiş muazzam bir gaz rezervi. Gerçekte, geçen yıl İngiliz gaz danışmanlık şirketi Gaffney Cline and Associates (GCA) tarafından yapılan saha araştırmaları sonucu dünyanın beşinci büyük gaz rezervi olarak ilan edilmişti. Şirket, araştırmaları sonucu Güney Yolöten'de asgari 6 trilyon, azami 14 trilyon metreküp gaz bulunduğunu tahmin etmişti.
Çin'in geliştirilmesi için 4 milyar dolarlık kredi vermeyi kabul ettiği Güney Yolöten işte böylesine büyük ve önemli bir rezerv. Buna ilaveten iki gün önce çıkan bir haberde Güney Yolöten'e bitişik Minare sahasında da büyük bir gaz rezervinin tespit edildiği de duyurulurken Güney Yolöten'in bundan sonra ne kadar önemli olacağı kendiliğinden ortaya çıkmış bulunuyor. Çin de tabii bu durumdan faydalanmak için kolları sıvamış durumda bugün.
Çin'in Türkmen gazına yönelik hamlesi hem Avrupa hem Rusya hem de başkaları bakımından son derece önemli bir hamle ve bu hamlenin sonuçları, ilgili herkesi de ilgilendiriyor. Nabucco projesi bakımından şüphesiz bizi de...
Zaman
