18 Haziran tarihinde Semipalatinsk nükleer poligonundaki nükleer denemelerin durdurulmasının 20. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen etkinlikte konuşan Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, 19 Ağustos'un "Dünya Kitle İmha Silahlarından Arınma Günü" olarak kutlanması ve nükleer silahların genel yatay ve dikey yayılmasını önleme konusunda yeni bir evrensel antlaşmanın hazırlanması için girişim başlattı.
Kazakistan'ın bu girişimi, nükleer silahtan arındırılmış daha güvenli bir dünya hedefiyle ilgilidir.
Küresel silahsızlanma sürecinde üzün süredir bir durgunluk gözlenmektedir. Dünya kamuoyu her şeye rağmen görüş birliği ve siyasî irade noksanlığı yüzünden silahsızlanma ve silahların yayılmasını önleme sorunlarının kökten bir şekilde çözümlenmesi konusunda mesafe kat edememiştir. Bu durum öncelikle, sorunun yayılmasına engel olan "Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nın" (NSYÖA /NPT/) etkinleşememesi yüzündendir. Kabul gören "Nükleer Kulüp'te" yer almayan ülkeler, nükleer silah teknolojileri edinme ve kendi nükleer silahını oluşturma konusunda çaba harcamaktadır. Çünkü bu yaklaşım sadece kendi güvenliğinin bir teminatı olarak değil, aynı zamanda kendi dış politika çıkarlarına ulaşmak için bir güvence olarak görülmektedir. Böyle bakıldığında nükleer silahların kullanılması sorunu daha içinden çıkılmaz hale gelmiştir. Sorun artık yerel aktörlere de bağlıdır.
KAZAKİSTAN HALKININ ÇOK İYİ BİLDİĞİ BİR ACI...
1949-1991 yılları arasında Semipalatinsk nükleer poligonunda 456 nükleer patlama gerçekleştirilmiştir. Yüz binlerce vatandaşımız çeşitli hastalıklara yakalanmış ve devasa alanlar radyasyonla kirlenmiştir. Kazakistan, en büyük deneme poligonunu kapatmış, bütün askerî nükleer altyapısını yok etmiştir. Kazakistan, insanlığın mevcut ve gelecek kuşaklarına yüksek sorumluluk örneği göstermiştir. Üstelik nükleer cephanelerin değil barışçıl dış politikanın, iç istikrarın, ülkenin sürdürülebilir iktisadî ve siyasî gelişiminin güvenlik için temel unsurlar olduğunu sergilemiştir.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, 2007 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada nükleer devletlere nükleer silahlardan arındırılmış bir dünyaya doğru ilerleme ve nükleer silahların yayılmasını önleme rejiminin güçlendirilmesi yönünde çağrıda bulunmuştur. Bu süreçte NSYÖA çerçevesinin dışına çıkan nükleer silah sahibi ülkelere tesir edebilmek için sarih mekanizmaların oluşturulması gerekmektedir. Üç temel unsur olan silahların yayılmasını önleme, atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanılması ve silahsızlanma alanlarında yükümlülüklerin üyeler tarafından kayıtsız ve şartsız yerine getirilmesi sağlanmalıdır. Biz bu talebimizle NSYÖA'nın güçlendirilmesini, buna etkinlik kazandırılmasını ve anlaşmanın temelinde yer alan asimetrinin ve bazı hükümlerinin zorunlu olmaması meselesinin aşılmasını istiyoruz. Kazakistan olarak nükleer silahların yayılmasının önlenmesi ve silahsızlanma rejiminin güçlendirilmesini isteyen herkesle yakından ilgili ve verimli bir diyaloğa açığız.
Maalesef, bugüne kadar Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda 1996 yılında büyük bir çoğunlukla kabul edilmiş olan Nükleer Denemelerin Kapsamlı Olarak Yasaklanması Antlaşması (NDKOYA) yürürlüğe girmemiştir. ABD yönetiminin NDKOYA'ya bağlılığını bildirmesi ve Kongre'ye onay için sunulması örneğini diğer ülkelerin de izlemesi beklenmektedir, çünkü antlaşmanın kaderi diğer ülkelerin de katılmasına bağlıdır.
Bu konuda Kazakistan, Küresel İzleme Ağı oluşturmakla ilgili olarak NDKOYA hazırlık komisyonuyla sıkı bir işbirliği yürütmektedir. Antlaşma kapsamında teftiş faaliyetinin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi için Kazakistan, 2008 yılının Eylül ayında eski Semipalatinsk nükleer poligonunda geniş çaplı bir entegre sahra araştırması yapılması girişimini desteklemiştir. NDKOYA'yla ilgili projeler gerçekleştirilerek poligon altyapısının bu şekilde kullanılması, poligonu uluslararası barış poligonu haline getirmekte ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesi alanında hassas sorunların çözümlenmesi için "tarafsız bir şerit" oluşturmaktadır.
Nükleer savaş tehlikesinin azaltılması yöntemlerinden biri de nükleer silahlardan arındırılmış bölgelerin oluşturulmasıdır. 8 Eylül 2006 tarihinde Semipalatinsk kentinde Orta Asya'da Nükleer Silahlardan Ari Bölge Antlaşması (OANSABA) imzalanmıştır ve bu antlaşma 22 Mart 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Orta Asya bölgesi eskiden nükleer silah bulunan ilk ve tek kuzey yarımküre bölgedir. OANSABA'nın bir özelliği de Rusya ve Çin gibi iki nükleer devletle sınırlarının bulunması ve aynı şekilde nükleer silaha sahip Hindistan ve Pakistan'a çok yakın olmasıdır. Bugün Kazakistan, nükleer, biyolojik, radyolojik ve kimyasal silahların önlenmesi konusunda bütün temel anlaşmalara dâhil olmuştur. Biz, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilen 1.540 sayılı kitle imha silahlarının yayılmaması konusundaki kararın hükümlerinden kaynaklanan yükümlülükleri eksiksiz yerine getirmekteyiz. Kazakistan ayrıca 2005 yılının Temmuz ayında "Krakov Girişimi" olarak bilinen kitle imha silahlarının yayılmasını önleme alanında güvenlik girişimine de dâhil olmuştur. Yine Kazakistan, Rusya ve ABD başkanlarının 2006 Temmuz'unda önerdikleri Nükleer Terörizm Vakalarıyla Mücadele Küresel Girişimi'ne aktif bir şekilde katılmaktadır. Kazakistan'daki bütün nükleer faaliyet Uluslararası Atom Enerji Ajansı'nın kural ve standartlarına uygun olarak yürütülmektedir.
BÜTÜN DOST ÜLKELERİN DESTEĞİNİ BEKLİYORUZ
Semipalatinsk'te nükleer poligonun kapatılmasına ilişkin tarihî kararın alındığı günden bu yana Sovyetler Birliği'nin nükleer mirası olan ve dünyadaki dördüncü büyük nükleer potansiyelin tam olarak tasfiyesi için süreç devam etmektedir. Buna göre 29 Ağustos sadece Kazakistan için değil, bütün insanlık için tarihî bir önem taşımaktadır. 24 Nisan 2009 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda "Kazakistan'da Semipalatinsk Bölgesinde Nüfus ve Çevrenin Rehabilitasyonu ve Ekonomik Kalkınma Amacıyla Uluslararası İşbirliği ve Faaliyetin Koordinasyonu" kararı kabul edilmiştir. Üye devletlere 2011 yılında Semipalatinsk nükleer deneme poligonunun kapatılmasının 20. yıldönümünün kutlanması önerilmektedir. Bununla ilgili olarak 29 Ağustos'un Birleşmiş Milletler formatında "Dünya Nükleer Silahlardan Vazgeçme Günü" olarak ilan edilmesi büyük bir sembolik mana taşıyabilir ve nükleer silahlardan arındırılmış bir dünyaya kavuşma hedeflerine katkıda bulunabilir. Kazakistan, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda bu girişimin görüşülmesi sırasında bütün dost devletlerin desteğini beklemektedir.
MARAT TAJİN KAZAKİSTAN CUMHURİYETİ DIŞİŞLERİ BAKANI
Kaynak: Zaman
