Moğolistan Menkul Kıymetler Borsası (MMKB) yönetim kurulu başkanı ofisinde eski bir PC’nin arkasında oturmuş, Blackberrysei durmaksızın çalıyor. 31 yaşında olmasına rağmen saçları griye dönmüş başkan  Altai Khangai  “Borsa’nın Moğolistan’da esaslı bir değişime sebep olacağına inanıyorum, Moğolistan’ı dönüştürecek” diyor.

Ulan Batur’un merkezindeki Suhbator Meydan’ındaki eski çocuk sinemasının yerini almış olan MMKB 1993 yılında 70 yıllık Sovyet rejiminden arta kalan devlet teşekküllerini özelleştirmek amacıyla kurulmuş. İlk açıldığında haftada sadece 2 saat çalışan MMKBnin başlangıçtaki broker sayısı 30 idi.

Zaman değişti, MMKB Londra Menkul Kıymetler Borsası ile 14 milyon dolarlık ortaklık kuralı ve adına Milenyum IT denilen en ileri broker yazılım sistemi ile donanalı tam 3 yıl oldu.

2010 yılında dünyanın en yüksek performanslı Borsası oldu, geçen sene ise Venezuela’dan sonra ikinci oldu. Altai “ Moğolistan’da bazı tuhaf şeyler oluyor ama bunlar gelişiyor ve biz ilerliyoruz” diyor.

MMKBnin böyle bir atakla ilerlemesinin temel nedeni Moğolistan toprakalrında bulunan büyük maden yatakları. Buradan elde edilen madenler halihazırda 2012 Londra Olimpiyatlarında verilen madalyalarda kullanıldı. Geçen yıl Moğolistan ekonomisi yüzde 17.3 büyüdü. Bu Asya’daki en hızlı büyüme idi, en yakın komşuları Çin ve Rusya’yı neredeyse ikiye katladı.

Bugün küresel emtia fiyatları hızlı bir inişte iken bile, emtia arz kaynağı geliştirmek istiyorsanız Çin’in yanı başındaki bu eski Sovyet uydusu ülke dünyanın en aç piyasası.

Bazılarının Mine-Golia (Madenistan)  adını bile verdiği bu Pazar ellerini ülkedeki bakır, kömür ve diğer nadir yeraltı kaynakları üzerinde tutmak isteyen yabancı firmaların yatırım dalgasına uğradı.

ABD menşeli NOVA Maden Şirketi  yakınlarda Moğolistan’dan Çin’e Apple Iphone için gerekli olan lityumu sağlayacak arzın transferi için demiryolu inşası planladıklarını açıkladı. Lityum uzun ömürlü telefon pilleri ve elektrikli arabalar için anahtar bir girdi. Nova gerekli arzı sağlamak için Moğolistan Milli Maden uzmanları ile anlaşma yapmaya çok yaklaşmış.

Diğer bazı projeler ise Güney Gobi bölgesindeki Tavan Tolgoi kömür madenlerini kapsamakta. Tavan Tolgoi tahmini 7,5 milyar ton kömür rezervlerine sahip, ayrıca çeliğin elde edilmesinde kullanılan dünyanın en geniş işlenmemiş kok kömürü de burada bulunuyor. Bazı tahminlere göre 2040 yılına kadar Tavan Tolgoi’den elde edilecek kömür yılda 16 milyon tondan 240 milyona kadar çıkabilecek.

Çin sınırının 80 km kuzeyindeki Güney Gobi bölgesindeki diğer bir yatak olan Oyu Tolgoi’de ise bakır ve altın bulunmakta. Bu madenler Londra merkezli maden şirketler grubu Rio Tinto tarafından kontrol altına alınmış bile. Rio Tinto’nun Moğolistan tarihindeki en büyük tek şirketli yatırım sayılan 6 milyar dolarlık yatırımının önümüzdeki aylarda üretime başlaması bekleniyor.

Ancak bütün bu yabancı yatırımlar ve Çin ile gelişmekte olan ilişkiler sorunsuz değil. İç siyasetindeki istikrarsızlık daha geçen ay yolsuzluk yaptığı gerekçesi  4 yıl mahkumiyet yiyen başbakanı ile kendini daha da gösterdi. Demokrat Parti’den seçilen yeni Başbakan Norov Altankhuyag bu ayın başında göreve başladı.

Şimdiki hükümet Çin Alüminyum Şirketi Chalco’nun Güney Gobi Kaynaklarından elde edilecek kömür madeni ticareti için verdiği 1 milyar dolarlık teklife karşı çıkıyor.

Moğolistan’da borsanın yerel gelişimi hiç bir zaman kolay olmadı. 1990'ların başında MMKB Moğol vatandaşlarına devlet teşekküllerinin satışında teklif verebilmeleri için pembe ve mavi kuponlardan oluşan ufak paketler verdi. Ama pekçok Moğol bunların öz kaynak değerini anlamadı ve bir avuç kentli elit de, üç beş kuruş için bu kuponları geri çevirdi. Şimdi ise çoğu MMKB üyesi bu erken zamanda yapılmış hatayı kötü bir hatıra olarak hatırlıyor. Bugün borsada kayıtlı 350 şirketin kırkı aktif olarak ticaret yapıyor, günlük ticaret hacmi 150 bin dolar civarında. MMKB tarihinde 17 yeni hisse satışı gerçekleştirdi.

MMKB brokerı Ganbaatar, Moğolistanlı siyasilerin ve brokerların modern sermaye piyasasının kurallarını  öğrenmekte zorluk çektiğini kabul ediyor. “Ben geçen yıl başladığımda 46 komisyoncu vardı şimdi bunların sayıcı 80i geçiyor” “Tabii bu beraberinde şu riski de getiriyor bazıları çok rekabetçi veya iyi eğitimli değil” diyor.
Dışarı çıktığınız iyimserlik çok yüksek, bazı analistlare göre ülkenin 10 büyük madeninden elde edilecek zenginliğin adaletli dağıtımı ile her bir Moğol vatandaşı milyoner olabilir.

Ulan Batur patlama yapmış bir şehrin fırsatlarını edinmeye başladı. MMKB nin karşıısında alt katlarında Louis Vuitton ve Armani’nin outletlerinin de yer aldığı pırıl pırıl parlayan alışveriş kuleleri yerini almış bile. Dahası, Sovyet döneminin köhne apartmanları ve geleneksel yurtlar  (göçebe çadırları-Gerler) şehrin dışına itilmeye başlamış.

The Guardian Weekly' den Dünya Bülteni için çeviren Ayşe Sözen