Pakistan ve Hindistan'ın her gün artan doğalgaz ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için yıllardır düşünülen iki dev proje var: Kısa adı TAPI olan Trans-Afgan hattı ve yine kısa adı IPI olan İran-Pakistan-Hindistan hattı bunlar.Bu iki proje uzun yıllardır konuşulan, görüşülen projeler. TAPI, yaklaşık 20 yıldır, IPI de 19 yıldır çeşitli şekillerde konuşuluyor.
TAPI özellikte Afganistan'daki güvenlik problemi yüzünden bir türlü gerçekleşme şansına sahip olamıyor. IPI'da da özellikle Pakistan ile Hindistan arasındaki yaşanan çeşitli ekonomik-teknik problemler yıllardır projenin hayata geçmesini geçen haftaya kadar engelliyordu.
Ne var ki, İran ve Pakistan anlaşılan bu problemlerin projeyi engellemesinden bıkmış, usanmış olsalar gerek artık IPI'yı, Hindistan'ı bir tarafa bırakarak kendileri hayata geçirmeye karar vermiş ve bu konuda resmi bir ön anlaşmaya da varmış bulunuyorlar.
Söz konusu anlaşma geçen pazar günü İran'ın başkenti Tahran'da İran-Afganistan-Pakistan devlet başkanları arasında yapılan zirvede İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Zerdari tarafından imzalandı ve hayata geçme yönünde önemli bir dönemeci dönmüş oldu.
Haberlere göre, İran inşa edilecek doğalgaz hattından Pakistan'a ilk elde günde 30 milyon metreküp, daha sonraki safhada ise günde 60 milyar metreküp doğalgaz sağlayacak. İran Milli Petrol-Gaz Şirketi ile Pakistan'ın Gas Sistem şirketlerinin gerçekleştireceği bu anlaşma 25 yıl vadeli olacak.
Gaz ulaşım hattı ise 2.775 kilometre uzunluğunda olacak ve güvenlik mülahazaları sonucu İran'dan Pakistan'a Gvadar limanı civarından girecek, bu bölgedeki ekpres yola paralel olarak döşenecek ve Navabşah'ta ülke iletim sistemine bağlanacak. 7,4 milyar dolara mal olması tahmin edilen hat eğer ek anlaşma olursa 600 kilometrelik bir ek hatla Pakistan üzerinden Hindistan'a da uzatılabilecek.
Pazar günü liderler tarafından imzalanan anlaşma, dediğimiz gibi bir ön anlaşma sayılır. Haberlere göre, esas anlaşma 15 gün içinde üçüncü bir ülke başkentinde imza altına alınacak. Bu üçüncü ülke kim, henüz bilinmiyor; ancak çeşitli kaynaklar bunun Hindistan olabileceğine işaret ediyorlar ve bu jest ile Hindistan'a da projeye katılma mesajı verilmesinin amaçlandığını söylüyorlar.
Esasen hem İran ve hem de Pakistan, Hindistan'ın da 'barış hattı' da denen IPI hattına katılmasını çok arzuluyorlar. Nitekim İran, Hindistan'ın katılımı konusundaki umut ve beklentisini hâlâ muhafaza ediyor. Nitekim, İran petrol bakanının temsilcisi Hüccetullah Ganimifad anlaşmadan hemen sonra "Bugüne kadar hiçbir Hintli yetkili projeden çekildikleri yolunda bir beyanda bulunmadı. Biz onların bu konuda kısa sürede karar vereceklerini umuyoruz. Hindistan hem İran ve hem de Pakistan ile proje ve hat müzakerelerine yeniden devam edebilir." şeklinde konuşarak Hindistan'ın hâlâ projeye katılma şansının bulunduğuna işaret etmiş oluyor.
Esasen yıllarca IPI müzakerelerinde yer alan Hindistan geçen yıl müzakerelere katılmaya başlamış, fiyat, sevkiyat, transit ücretler gibi konulardaki ihtilafları gerekçe göstererek son birkaç müzakere raunduna temsilci göndermemişti.
IPI'nın kendisi yer almadan da hayata geçirileceğini gören Hindistan bundan sonra ne yapar, projeye katılır mı, doğrusu söylemesi zor; ancak son anlaşmanın bu ülkeyi konuyu yeniden gözden geçirmeye zorlayacağı da aşikar. Ayrıca, Çin'in Hindistan'ın yerine projeye katılma arzusunda olduğu, bunu defalarca ilan ettiğini de göz önüne alırsak IPI konusunda Hindistan'ı zor ve artık gecikmesi mümkün olmayan bir kararın beklediğini kolaylıkla söyleyebiliriz.
Bugün IPI'daki son gelişmeleri bu köşeye aldık; çünkü bunu başkasının yapmayacağını az-çok biliyoruz. Bu yüzden bizim kamuoyumuzun, ülkemizin ve iş dünyamızın bu konudan haberdar olması gerektiğine inandığımız için bugün bu konuyu gecikmeden ele alalım dedik.
Kaynak: Zaman
