Frank Ching

Söz konusu olan siyasi karar alma süreçleri olduğunda, Çin'in "reform ve açılım" politikalarını benimsemesinin üzerinden otuz yıldan fazla bir süre geçtikten sonra bugün geçmişte olduğu kadar ışık geçirmez olmayı sürdürüyor. Bunun nedeni "açılımın" sadece ekonomik alana mahsus kılınmış olmasıdır.

Örneğin Çin gözlemcileri, Komünist Parti Merkez Komitesi'nin geçen hafta düzenlediği yıllık genel toplantı öncesinde, Başkan yardımcısı Xi Jing'in yükseltilip partinin Merkez Askeri Komisyonu'nun Başkan yardımcısı olacağında hemfikirdiler.

Başkan Hu Jintao komisyonun başkanı ve Xi'nin komisyonda başkan yardımcısı olması, onun halefi olacağı beklentilerini teyid edecekti.

Ama olmadı. Sonuç itibariyle dikkatler Xi'nin niçin yükseltilmediğine odaklandı. Çeşitli ihtimaller var. Başkan Hu'nun Xi'yi halefi olarak seçmeye direndiğinden, Komünist Parti'nin demokrasiye doğru biraz daha ilerleyeceği ve müstakbel liderlerin seçimle başa geleceği şeklindeki spekülasyonlara kadar geniş bir yelpazeye dağılan ihtimaller zikrediliyor.

Parti'nin bir liderden diğerine halen evrilen bir kurum olması demek bu.

Komünist ülkelerde her zaman sorun olmuştur bu. Çin'de, ilk nesil lider Mao Zedong 1949'dan öldüğü 1976 yılına kadar hayat boyunca başkanlık yaptı. Mao, elle seçilmiş halefleri bir bir ortadan kaldırdı. Liu Shaoq, Kültür Devrimi sırasında yapılan tasfiye sonucunda 1969'da hapiste öldü. Bir sonraki halef Lin Biao, Mao'ya başarısız olmuş bir suikast teşebbüsünden sonra görünüşte Sovyetler Birliği'ne kaçmaya çalışırken uçak kazasında öldü.

Mao'nun elle seçilmiş son halefi Hua Guofeng'ten sonra Başkan olan Deng Xiaoping de iki halefini, Hu Yaobang and Zhao Ziyang'ı bertaraf etmişti (Zhao Ziyang 1989'dan öldüğü 2005 yılına kadar ev hapsinde tutuldu.)

Jiang Zemin'den şu an ki Hu Jintao'ya geçiş – Zhao'nun düşüşünden sonra Deng tarafından onaylanmıştır – barışçıl olması, ölümün yahut şiddetin gerçekleşmemesi bakımından Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde bir ilkti. Hu da Jiang'ın ardından Çin'in dördüncü nesil lideri olarak Deng tarafından seçilmişti.

İşte bu yüzden Hu'nun hareketleri dikkatlice izleniyor: Daha fazla şeffaflık ve istikrar sağlayacak kurumların oluşturulmasından mı yana olacak yoksa bunun tam aksi yönde mi hareket edecek? Xi'nin askeri komisyonda başkan yardımcısı yapılmaması, Hu Jintao'nun halefi için taş döşemek istemediğini veya hiç değilse üç makamından biri olan askeri komisyonun başı olarak konumunu elinde sıkıca tutmak istediği şeklinde yorumlandı. Hu'nun üç makamı var: Parti liderliği, devlet başkanlığı ve başkomutanlık.

Mao, siyasi gücün silahlardan doğduğunu ve parti'nin silahı kontrol etmesi gerektiğini ve silahın partiyi kontrol etmesine izin vermemesini gerektiğini söylemişti.

Doğru, Deng parti ve hükümetteki makamlarından çekildikten sonra bile askeri komisyonun başkanı olmayı sürdürdü ve Jiang, Hu'nun parti lideri olmasının üzerinden iki yıl geçene kadar askeri komisyonun başkanı olarak kaldı.

Fakat Deng, güçlü adam dönemine ait bir şahsiyetti, gücünü ünvanlara borçlu değildi. Jiang devrim sonrası nesildendi ve resmi konumundan mahrum kalsa hiçbir gücü olmazdı. Ve Hu partinin başına geçtikten sonra orduyu komuta ettiği iki yıl içerisinde, dilden dile "iki güç merkezi" olduğu fısıldanıyordu.

Anayasaya göre başkan, süresi beş yıl olmak üzere iki kez seçilebilir. Yani Hu'nun 2013'te makamından inmesi demek bu. Dahası, parti kurultayında kabul edilen yeni bir karara göre 68 yaş ve üzeri olan hiç kimse Politbüro daimi kuruluna seçilemiyor. Bunun anlamı, partinin 18'nci kongresinin yapılacağı 2012 yılında 71 yaşında olacak ve 2012 sonrasında genel sekreterlik koltuğunda oturamayacak.

Bununla birlikte, askeri komisyon başkanı olarak kalmasının önüne geçen bir karar yok. Mao ve Deng, 80 yaşlarında olmalarına rağmen bu makamda kalmayı sürdürmüşlerdi Jiang ise bu makamdan ayrılmadan evvel 70'li yaşlarının sonlarındaydı.

Dolayısıyla Hu, askeri komisyon başkanlığı görevini elinde sıkı sıkı tutabilecektir bilhassa da yeni parti başkanı Xi bu komisyonda tecrübesizken. O halde Xi'yi askeri komisyondan mümkün olduğunca uzak tutmaya bakan Hu, gücü elinde tutmayı haklı kılabilecektir. Fakat Çin'in siyasi istikrar ve uyumu pahasına olacaktır bu.

Kaynak: China Post (Tayvan)

Dünya Bülteni için çeviren: M. Alpaslan Balcı