11 Eylül'den sonra Bush yönetiminin belirsiz bir düşmana karşı ilan ettiği "teröre karşı savaş" kampanyasının sonuçlarından biri, büyük çapta insan hakları ihlallerine yol açmak oldu.
7 yıl önce Küba'nın bir ucundaki ABD üssünde kurulan deniz manzaralı Guantanamo hapishanesi, hukukun ve insan haklarının pervasızca çiğnendiği bir simgeye dönüştü. Buradaki tutukluların maruz kaldığı işkence ve insanlık dışı işlemler bütün dünyada biliniyor.
Yeni Başkan Obama, seçim kampanyası sırasında Guantanamo'yu "Amerikan tarihinin üzüntü verici bir sayfası" olarak niteledi ve kapatmayı üstlendi. Başkanlık görevine başladıktan sonra Obama'nın bu konunun üstüne öncelikle eğilmesi bekleniyor. Ancak, uygulamada Guantanamo'yu kapatmak kolay değil.

Halen 260 tutuklu var
En önemli güçlük, serbest bırakılacak tutukluların gönderileceği ülkeleri bulmak. Guantanamo'da halen 260 kadar tutuklu var. Bunlardan 100'u Yemen vatandaşı. Bu 100 kişinin ülkelerine dönmesi için ABD ile Yemen arasında görüşmeler sürüyor.
Geri kalanlardan 100 kadarı ABD'de yargılanacak. Obama, yargılamanın açık, adil yargılama usullerine uygun bir yargılama olacağını seçim konuşmalarında belirtti. Ancak bunun da güçlükleri var. Özellikle gizli bilgilerin duruşmanın açıklığı ilkesiyle bağdaştırılması için yeni yöntemlere ihtiyaç olabilir.
Geriye kalıyor serbest bırakılacak 60 tutuklu. ABD bunları gönderecek yer bulamıyor. Cezayir, Çin, Libya, Tunus gibi ülkelerin vatandaşı olan bu 60 kişinin ülkelerine iadeleri durumunda işkence ve kötü muameleye maruz kalacaklarından kaygı duyuluyor.

Portekiz: Tutukluları biz alırız
Bu konudaki en son gelişme, geçen hafta Portekiz'in 60 tutukludan bazılarını ülkesine almayı kabul etmesi. Portekiz Dışişleri Bakanı diğer AB dışişleri bakanlarına gönderdiği mektupta, bir yerleştirme programı çerçevesinde 60 tutuklunun AB ülkelerine yerleştirilmesini öngörüyor. Bu önerinin gerçekleşmesi durumunda Guantanamo'nun kapanması büyük ölçüde kolaylaşacak.
Akla şöyle bir soru geliyor: Türkiye de 60 tutukludan birkaçını Türkiye'ye yerleştirmeyi önermeli mi? Böyle bir önerinin artı ve eksilerini düşünmek gerek.

Türkiye de almalı mı?
Yapılabilecek en kolay itiraz "Bizde bunlardan çok var. Yerlisi varken ithal etmeye gerek yok. Bunlar tehlikeli adamlar. Türkiye'de yeni terör eylemlerini tahrik eder, başımıza yeni işler açarlar." Bu eleştiri ilk bakışta doğru gözükse bile gerçeklere uymuyor.
Bir kere, bu 60 kişi yargılanmalarına gerek görülmeyip serbest bırakılacak kişiler. ABD, bunların tehlikesiz olduklarına ilişkin güvence veriyor. Sonra da, az sayıdaki bu kişileri sıkı bir denetim altında tutup birtakım ilişkilere girmelerini önlemek çok güç olmasa gerek.
Olabilecek başka bir eleştiri, bu kişiler ülkelerinde suç işlemişlerse, kendi ülkelerinin iade isteminde bulunmaları ve Türkiye'nin kabul etmemesi durumunda, o ülke ile Türkiye arasında bir siyasal sorunun doğması. Türkiye bu kişileri ABD ile yapacağı bir anlaşma uyarınca ülkesine alacak.
Bu anlaşma bu kişilerin ülkelerine iade edilmemesini de öngörecek.
Böyle bir anlaşma üçüncü bir ülkeyi bağlamasa bile, Türkiye, bu konuda uluslararası bir yükümlülüğü bulunduğunu, kabul ettiği kişilere siyasi ilticacı statüsü tanıdığını ileri sürerek iade istemini reddedebilir.

Artılarını da düşünmeli
Buna karşılık, Türkiye seçtiği birkaç tutukluyu ülkesine almakla önemli yararlar sağlayabilir. Böyle bir davranış her şeyden önce Guantanamo hapishanesinin kapatılmasına, bir insanlık ayıbının ortadan kalkmasına katkıda bulunacak.
Böylelikle, Türkiye insan hakları alanında ciddi bir duyarlılığa sahip olduğunu göstermiş olacak. Siyasal bakımdan ise, ABD'de işbaşına gelecek Obama yönetiminin karşılaşacağı en çetin konulardan birinde yeni yönetime yardım etmiş olacak.
Obama yönetimiyle ilişkilerin iyi bir başlangıç yapmasını sağlayacak. Bunun yanında, tam üyelik görüşmelerini sürdürdüğü AB ile ortak hareket etme konusundaki iradesini ortaya koyacak.
Üzerinde düşünmeye değer bir konu.

Milliyet