Beşar Esad’ın geçen Pazar günü yaptığı konuşmadan günler önce Suriye yanlısı Lübnan medyası neler teklif edeceği hakkında beklentileri dile getirdi. Hizbullah yanlısı El Ahbar, Esad’ın beş maddelik bir geçiş planı sunacağını, rejimle diyalogdan yana olan muhalif Haytham Manna liderliğinde yeni bir hükümet kurulabileceğini söylemişti.

Esad ise böyle bir şey yapmadı. Amacı başkaydı: Esneklik sergileyeceğine dair tüm umutları bitirmek ve halen zaferinden emin olduğunu göstermek.  Beş madde yerine üç maddelik bir plan sundu. Terörist diye etiketlediği muhalifleri önce silah bırakacak; dış destekçileri de onlara yardımı durduracaktı. Yönetim bu durumda bir misâkın hazırlanması için diyalog başlatacak; misak referanduma sunulacak; bundan sonra da meclis seçimleri yapılacaktı.

Söylemeye gerek yok, Suriye muhalefeti planda ilgilerini çekecek hiçbir şey görmediler. BM-Arap Birliği özel temsilcisi Lahdar Brahimi bile meclis ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra tam yetkili yeni bir hükümet kurulmasını teklif ederek daha fazlasını önermişti. Bu teoride Esad’ın gidişini hızlandıracaktı. Cumhurbaşkanlığından taviz vermeyen Esad’ın planı ise bugün lime lime haldeki Brahimi’nin planını reddetmektedir.

Esad, ülkesini kargaşadan çıkarmanın gerçekçi bir yolu olarak neyi teklif etmelidir? Kesinlikle hiçbir şey. Daha gerçekçi siyasi seçenekler üzerinde kafa yormaya gönülsüz oluşu katliamı bu yüzden uzatacaktır.  Genel bir çaresizlik zamanında kendinden emin olduğunu göstermeyi kullanışlı bulabilir ama Esad’ın kuru sıkı atmaları hiç kimseyi kandırmış değil. Esad’ın en ateşli destekçilerinin bu planın işe yaramadığını görmeleri, duydukları güveni baltalayacaktır.

Esad güçlerinin devrim karşısında kazanmadığını çok iyi biliyorlar. Rejim aylar önce Halep’i geri alma sözü verdi ama nafile. Tam tersine, kuzey ve kuzeydoğudan büyük parçalar kaybedildi; ayaklanmacılar şu an Şam mahallelerinde rejime meydan okuyor. Ordu her yerde çekiliyor; Esad’ın kuru sıkı atması sadece daha fazla acı vaad etmektedir yoksa Suriye’deki sefaletin sona erişini değil.

Konuşmasını gerçeklikten kopuk olarak görmek yanlış olacaktır. Böyle bir hüküm, Esad’ın etrafında olup bitenleri fark etmediğini ima eder. Fakat Aldatma, babasının iktidara geldiği 1970’den beri gerçekle bağı 43 yıldır kopuk olan mevcut rejimin lideri için normaldir. Esad, halen iktidarda olduğu ve mevcut şartlarda vazgeçmeyeceği mesajını göndermek üzere gerçekliği manipüle etmiştir.

Esad’ın bu karşı çıkışında bazıları kuvvet vehmedebilir fakat daha muhtemel olanı, iktidarının üç sütununun tepkisini bildiğinden dolayı Esad’ın gitmeyi reddediyor olmasıdır: Nusayri câmiası, siyasi-askeri seçkinler ve kendi ailesi. Ayrılışını müzakere etmesi için bu üç halkayı da ikna etmesi gerekir ki bunlar Esad’ın gitmesine karşı çıkacaklardır zira hem onlar için hem de Suriye’deki nüfuzları için varoluşsal bir tehdittir bu.

Bu durumda, içinde bulunduğu hali bilinçli olarak inkâr eden bir konuşmadan ne kazanmayı ümit etti? Esad, kırılma noktasına vardığına inanmıyor gibi; öte yandan daha iyi bir anlaşma için yeterli askeri güce ve dış desteğe sahip olduğuna inanıyor. Daha iyi bir anlaşmadan Nusayrilere ve kendilerine geçiş sürecinde önemli bir rol verilmesini anlıyordur muhtemelen.

Muhalefet kazanımlar elde ettiyse de dışarının şüpheleriyle karşılaşmayı sürdürüyor çünkü silah ve cephane sevkiyatı azalmış görünüyor. Muhalefet bunu kendisi ve Suriye rejimi arasındaki savaşı kalıcılaştırma çabası olarak görüyor. ABD’nin el Kaide’yle bağları olan terör grubu diye nitelendirdiği Nusra Cephesi gibi müttefik örgütlere karşı çıkmakta  gönülsüz olmalarını sağlayacaktır bu.

Suriye çatışmasının karmaşıklığı Esad’dan çok muhalefetin işini zorlaştırabilir. Esad’ın tek yapması gereken, iktidarda kalmak ve Şam’a yapılacak bir saldırıya direnmektir. Muhalefet ise Suriye’nin liderliğini ele geçirebileceğini ispatlamalı, teröristlerle ittifak yapmadığına dair yabancı ülkeleri ikna etmeli; Esad’ın düşüşünün Suriye’deki azınlıklara zorluk çıkarmasından korkanları kaynaştıracak makul bir siyasi planı olduğuna Suriyelileri ve yabancıları ikna etmelidir.

Esad’ın konuşması değersizdi fakat onun düşmanlarına yöneltilen şüpheden istifade etmeyi sürdürüyor. Muhalefete askeri zaferi elde edeceği araçlar verilmediği müddetçe, bu şüpheler onların peşini bırakmayacaktır. Esad, çatışmayı karmaşıklaştırmak ve bu suretle daha kanlı hale getirmek yoluyla bir çıkış bulmayı ümit etmektedir. İşe yaramayabilir fakat Esad’ın konuşması bu şekilde okunmalıdır. Suriye’yi iyice çamura batırdı ki bundan yaralanmayı sadece rejim ümit etmektedir.

Kaynak: The National (BAE)

Dünya Bülteni için çeviren: M.Alpaslan Balcı