Dünya nüfusunun değilse de coğrafyasının büyük bir kısmında çift meclisli parlamenter sistem uygulanıyor. Çift meclisli parlamento, bulunduğu her ülkede benzer gerekçelerle ortaya çıkmış değil ve yapıları faklı. Hatta yasama sürecinde oynadıkları roller, işlevleri ve faaliyet alanları bile ülkeden ülkeye değişiklik gösteriyor.
Çin'de 1.3 milyarlık nüfusun 2 bin 987 kişilik tek mecliste temsil edilmesi bir yana bırakılırsa çok nüfuslu, geniş coğrafyalı büyük ülkelerde genel olarak çift meclis bulunuyor. Çin örneği, çift meclisli parlamento uygulamasının demokratik sisteme ait olduğunu düşündürebilir. Bu açıdan bir genelleme yapılması pek mümkün değil, çünkü Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Türkmenistan ve Yemen'de de çift meclis denebilecek uygulamalar var ve bu ülkelerin durumunun demokrasiyle açıklanması biraz zor. Tersinden örneklerler de verilebilir. Örneğin AB üyesi Estonya, Letonya, Bulgaristan ve Yunanistan gibi birçok demokratik ülkede tek meclis uygulaması var. Dolayısıyla rejimin demokratik karakteriyle ilgili bir tercih değil çift meclisli sistem, daha çok sistemin işletilmesiyle ilgili bir seçenek.
Çift meclisli sistemlerde, genel olarak başkanlık ya da yarı başkanlık uygulaması olduğu düşünülebilir. Bu konuda çok sayıda örnek bulunduğu gibi, tersine durumların sayısı da küçümsenemez. Örneğin İngiltere'de değil başkan, cumhurbaşkanı bile bulunmaz. Fransa cumhurbaşkanı güçlü de olsa başbakanın bayağı yetkileri bulunur, Almanya'da ise başbakan cumhurbaşkanından daha yetkilidir. Başkanlık sisteminin uygulandığı yerlerde de mutlaka çift meclis olması beklenmez.
Bununla birlikte çift meclisli sistemin Rusya, Almanya, ABD, Hindistan, Malezya, Pakistan ve Meksika gibi hemen her federal veya eyaletlere-otonom bölgelere bölünmüş devlette bulunduğu söylenebilir. İster federal ister üniter olsun, yine genel olarak çift meclisli parlamentolarda iki tür uygulama hakim. Birincisi, meclislerden birinin her bir bölgeden gelen diğerinin de ülke genelinden gelen temsilcilerden oluşmasıdır. İkinci uygulama ise, tüm temsilcilerin genel seçim kurallarıyla belirlenmesi ancak adaylarda aranan özellikler ile yapacakları işlerin ayrıştırılmasıdır. Bu iki uygulama, farklı isimlerle anılan meclislerin oluşmasına yol açar. Kimi yerde birine Kongre ya da Senato denir; diğerine hemen her yerde halk meclisi ya da ulusal meclis adı verilir. Bu durumda biri bir miktar 'akil adamları', diğeri halkı ifade eder ve genel olarak kararlarda halk meclisinin ağırlığı daha fazla olur.
Çift meclis uygulamasının amacı, güçler ayrılığının çalışmasını sağlamaktır denebilir ve bu da iki meclisin farklı aralıklarla yapılan seçimlerle belirlenmesine bağlı kılınmıştır. Dolayısıyla Sümerlilere kadar geri götürülebilecek çift meclisli parlamenter sistem, esas olarak daha geniş kesimlerin farklı biçimlerde yasama sürecine katılmaları anlamına gelir. Toplumun farklı kesimlerinin, zaman içinde farklılaşan eğilimlerinin 'uzlaşı' olanaklarını zorlaması amacıyla bu uygulama keşfedilmiştir.
Bu sistemin yasama sürecinin uzamasına, hantallaşmasına, zaman zaman kilitlenmesine, hatta erkler arasında yetki kargaşasına bile yol açacak mahsurları bulunabilir. Bununla birlikte devletlerin tek meclisli sistemlerini ve erkler arası güç dağılımını çift meclisli sistem olamadan da kilitlemeleri, işlemez hale getirmeleri mümkün. Dolayısıyla parlamenter sistemin güvencesi, meclis sayısına değil, niyete bağlı olabilir. Mesele kurumların oluşum biçimlerinden çok bu kurumları işleten zihniyette aranabilir.
Kaynak: Star
