Burma, aralarında yabancı haber sitelerine ve yaygın e-mail servislerinin kullanımına yönelik hükümet denetimindeki engellerin olduğu, dünyadaki en sınırlayıcı internet kontrollerinin olduğu ülkelerden biri olmaya devam ediyor. Fakat politik olarak hassas olan petrol fiyatlarına yönelik eylemlerin eski başkent Yangon'da geçen ay başlamasıyla birlikte, hükümet sansürcüleri, bilgi ve görüntülerin internet üzerinden dış dünyaya akışını durdurmada başarısız olduklarını gösterdiler.
Devlet Barış ve Gelişme Konseyi (SPDC) yetkilileri, yerli ve dış basının protestoları ve kendilerinin protestoculara yönelik kaba müdahalelerini kayda almalarını engellemek için çabalarını arttırdı. Hükümet yanlısı eşkıyalar, bazılarının cep telefonu görüşmelerinin bile engellendiği yerel gazeteci ve kameramanları taciz edip yıldırmak üzere konuşlandırıldılar.
Otoriteler ilk olarak protestoların yerel medyada yayınlanmasına yasak getirdiler. Fakat hükümet en önemli sansür savaşını kesin bir şekilde kaybetti: İnternet üzerindeki hakimiyet. Hükümet yasaklarına karşın gazeteciler ve muhalifler, bilgi ve protestoların video kliplerini internet üzerinden yabancı haber organizasyonlarına göndermeye devam ettiler.
Sürgünlerin yönetimindeki medya, olayları ve hükümetin sıkı önlemlerini ayrıntılı bir şekilde yayınladı. Popüler video paylaşım websitesi YouTube, aralarında SPDC lideri General Than Shwe ile aynı adı kullanan bir kullanıcı tarafından gönderilenin de olduğu Burmalı adlarıyla Burma vatandaşı olan gazeteciler tarafından gönderilen protesto görüntüleri ile doldu. Tayland'da bulunan ve Burmalı sürgünlerin yönetimindeki Irrawaddy Burma halkına gazeteci rolünü oynamalarını ve haber hazırlayıcılarına bilgi göndermeleri çağrısında bulundu.
Peki görünüşe göre dünyanın herhangi bir yerinde olabilecek en sıkı siber-kontrollerini konuşlandıran Burma yetkilileri hassas bilginin dışarıya akmasını önlemede neden bu kadar kesin bir şekilde başarısız oldular? Burma'nın askeri hükümeti, ülke vatandaşlarının online olarak ulaşabilecekleri içerikleri sert bir şekilde sınırlandırma amacında olan yazılım temelli filtreleme teknikleri kullanıyor.
Burma'daki pek çok internet sitesi, sadece sınırlı Burma iç web girişine izin verecek şekilde düzenlenmiştir ve otoriteler Gmail ve Hotmail gibi popüler e-mail servislerine erişimi engelliyorlar. Harvard Üniversitesi öncülüğünde İnternette sansür sorunları üzerine yapılan ortak bir araştırmada, Açık Net Girişimine (ONİ) göre, Burma'nın İnternet sansür rejimi 2005 yılından itibaren dünyada "en kapsamlı" sansürcüler arasındaydı.
Bu araştırmada, Burma hükümetinin "e-mail gibi iletişim metotlarını gözetlemeyi ve Burma'da demokratik değişim için çalışan politik muhalif grup ve örgütlerin web sitelerini görüntülemek isteyen kullanıcıları engellemeyi yürütme kapasitesini sürdürdüğünü" belirtildi. Rejim için hassas olan materyaller olarak bilinen bilgilerin bulunduğu web siteleri ile ilgili ONİ'nin yaptırdığı bir araştırma 2005 yılında denedikleri sayfaların %84'ünün bloke edildiğini ortaya çıkardı. Rejimin aynı zamanda yaygın olarak bilinene e-mail sağlayıcılarının %85'lik bir filtreleme oranını sürdürmesi, ONİ'nin gösterdiği ile uyumlu olmak üzere hükümetin "kendi vatandaşlarının gerçekleştirdiği iletişimi izlemek ve politik muhalifleri ve muhalif hareketleri kontrol etmek için sık sık güncellediği çabalardır."
Burma'nın teknik sansürleme kapasiteleri de aynı zamanda söylentiye göre ABD teknoloji şirketi Fortinet tarafından satılan filtreleme yazılım ürününün rejim tarafından tedarik edilmesi ve kullanıma sokulmasıyla arttı. ONİ'nin araştırmasına göre rejim 2005'ten itibaren azalma işaretleri göstermeyen ve daha sofistike yazılım ürünleri ile daha kötü olabilecek olan sansürleme sistemini rafine hale getirme arayışına devam ediyor.
Sansürden kurtulma
İki yıl sonra, küresel proxy sunucularının, proxy sitelerinin çoğalmasının, şifreli e-mail hesaplarının, httb tünellerinin ve diğer yaratıcı çalışmaların kullanıma girmesiyle Burma'daki siber gerçeklik ONİ'nin araştırmasının gösterdiğinden daha daha az sınırlandırılabiliyor.
Şühesiz engelleyici olan fiyat yüksekliği ve aralarında güvenli yerel bir bağlantı için başvuranın, "politik olarak tehlikeli" olmadığına dair ilgili portür yetkilisinden imzalı bir mektup sağlamanın bulunduğu bürokratik zorluktan dolayı kayıtlı internet kullanım oranları Burma'da aşırı düşüktür.
Bununla birlikte bu düşük oranlar, tanımlanamayan ve görülmesi zor mevkilerde giderek artan bir şekilde açılan özellikle de Yangon'daki internet kafe kullanımındaki patlamayı maskelemektedir. Son aylarda ziyaret ettiğim bütün kafeler; yabancı hostlu proxy sitelere ve müşterilerin, cafe görevlisinin yardımıyla hükümetin güvenlik duvarlarını aşmalarına ve başka yollarla bloke edilmiş önemli haber kaynaklarına ulaşmalarına izin veren sunucularına sahiplerdi.
Özellikle Burma'nın internet kafelerinde yaygın olan bir proxy sitesi, Glite olarak yaygın bir şekilde bilinen Glite.sayni.net'tir. Hindistan'da oturan sitenin yöneticisine göre Glite programı, kullanıcılarına hükümetin engellemeye çalıştığı Gmail hesabına giriş izni verdiğinden Burma'da onbinlerce internet sürfçüsü ve yüzlerce kamusal ve özel sunucu tarafından güvenlik duvarlarını aşmak üzere indirildi.
Otoriteler şimdiye kadar üç özel Glite versiyonunu bloke etmeye yeltendiler fakat programın yöneticisi buna karşılık bazılarının araştırılması ve bloke edilmesi zor bir formatla, desteklenen site forumları üzerinden sunduğu bloke edilmeyen 11 versiyonuna sahip olduğunu söylüyor.
O, aynı zamanda Glite'nin, Burma'nın internet kafelerine, kendilerine ait özel, güvenli giriş imkanı veren ve kendi sitesi için sansür araştırma motorunun sonuçlarının aldatıcı görnmesini sağlayarak araştırma siteleri tarafından indesklenmeyecek şekilde dizayn edildiğini söylüyor. Site yöneticisi "apolitik" olduğunu söylemesine rağmen Burma cuntasının interneti sansürlemeye çalışmasından dolayı "kaybedilmiş bir mücadele için savaştığına" inanıyor.
Yangon kafelerindeki yaygın diğer proxy sunucuları her ikisi de benzer şekilde yeni ve hükümetin güvenlik duvarını aşmak için güncellenmiş versiyonları ile kullanan Your-freedom.net ve Yeehart.com'dur. Aynı durum; aralarında pek çok yerli ve sürgün gazetecinin kullanmaları için eğitildiği ve teknoloji uzmanlarının, aralarında cuntanın yıpratmak için uzmanlığa olmadığını söyledikleri yüksek-güvenlikli Hushmail.com'un da olduğu farklı şifreli e-mail grupları için de geçerlidir.
Programlama için bir eğilimle birlikte özel şahıslar tarafından sürdürülen Glite benzeri küçük çaplı güvenlik duvarlarını aşan teknolojilerin üretimi, bu hızlı zamanlarda Burma cuntasını ülkede interneti tamamen yok etme dışında çok az sansürleme seçeneği ile başbaşa bıraktı. Gerçekten de Yangon'un internet kafelerinde özellikle de gazetecilerin hikâyelerini oluşturdukları zaman olan akşama doğru internet kesintilerinin olduğu ile ilgili son günlerde yapılan bazı haberler var.
Şimdiye kadar yetkililer özellikle de ucuz iletişim olduğu için artan bir şekilde internet kullanan ve Yangon'un internet kafelerindeki sayılarıyla değerlendirilen şehirli esnaf sınıfının geçimini sarsacak olan hiper-enflasyonlu petrol fiyatlarının oluşturduğu ortamda yeni bir politika kararı almaya yönelik çekimser oldukları görüldü. Tabi ki bu durum, eğer sokak protestoları ve hükümetin sıkı önlemleri daha sıkı bir şekilde artarsa önümüzdeki haftalarda değişebilir.
İnterneti hükümetin sansüründen uzak tutmak için mücadele eden güçler için Burma'dan sızan kapsamlı haber miktarı önemli bir zaferi temsil etmektedir. Nihai sonuca bağlı olarak Burma'nın popüler protestosunun üzerindeki toz sonunda temizlendiğinde bilgi öncülüğündeki hareket bir gün Burma'nın Glite devrimi olarak bilinebilir.
Shawn W Crispin, Asia Times Online'ın Güneydoğu Asya editörüdür. Kendisine [email protected] mail adresinden ulaşılabilir.
Bu makale Ali Karakuş tarafından Dünya Bülteni için tercüme edilmiştir.
