Doğu Cephesi Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa, 6 Mayıs 1920'de Erzurum'dan Ankara'daki Mustafa Kemal Paşa'ya uzun bir gizli telgraf çekiyor: Kızıl Ordu Kafkasya'da ilerliyor, biz de askeri harekâta geçerek, İngilizlerin Ermenilere verdiği Kars, Ardahan ve Batum'u kurtaralım...
Karabekir ordunun buna hazır olduğunu da anlatıyor. Ermenilerin yakıp yıktığı Müslüman köyleri hakkında önceden bilgi vermişti zaten.
Askeri harekâtla hem kendi topraklarımız kurtarılacak, hem mezalim önlenecekti. Biz harekât yapmazsak, Moskova Ermenistan'ı Bolşevikleştirebilir ve biz artık hiçbir zaman bu topraklarımızı kurtaramayız.
Şimdi bu topraklarımızı kurtaralım, Bolşeviklerle bu avantajı elimizde tutarak masaya oturup yardım alalım...
Karabekir özetle böyle diyor.
Fakat, şubat başında ısrarla böyle bir harekâtın "derhal" yapılmasının zorunlu olduğunu savunan Mustafa Kemal, şimdi Karabekir'in harekât önerisini reddediyor!
Siyasi gerekçeler
Mustafa Kemal Paşa böyle bir harekâtı prensipte gerekli buluyor ama "Zamanı değil" diyor. Gerekçeleri, uluslararası politik konjonktürle ilgilidir. Özetle şöyle:
20 Nisan'da San Remo'da toplanan barış konferansı devam ediyor, İtilaf devletleri bizimle anlaşmak isteyebilirler, Ermenistan üzerine şimdi yapacağımız bir harekât buna engel olabilir ...
Sovyetlerle işbirliğinin ve bize sağlayacakları yardımın nasıl olacağı henüz belli olmamıştır, bunun belli olmasını beklemek gerekir.
Ermeni olayları bütün Hıristiyan âlemini aleyhimize yönelten faktörlerin en önemlilerinden biridir. Ermenistan devletini önce biz tanıdığımız halde, şimdi askeri harekât yapmamız 'yeniden bir Ermeni kıtali' görüntüsüyle Batı'da ve özellikle Amerika'da kamuoyunu aleyhimize çevirir, İngiltere'nin Türkiye karşıtı siyasetine destek vermelerine yol açabilir..
Bu sebeplerle "resmen ve alenen bir taarruzdan uzak durmalı", mümkün olduğu kadar gizli bir şekilde, Kars, Ardahan ve Batum'daki Müslüman milisler desteklenmelidir...
Ermenilere karşı bir harekât yapılacaksa, bu, Bolşevik Azerbaycan vasıtasıyla olmalıdır.
Mustafa Kemal bu siyasi gerekçelerle, Karabekir'in askeri harekâtına izin vermiyor!
Bugün için dersler
Karabekir aylarca harekât için ısrar edecek, Mustafa Kemal bu tür gerekçelerle izin vermeyecektir. Nihayet Eylül 1920'de Mustafa Kemal, Karabekir ve Fevzi paşalarla Albay İsmet Bey fikir birliği halinde harekâta karar veriyorlar. 28 Eylül sabahı, Milli Mücadele'nin ilk taarruzu Karabekir komutasında Doğu Cephesi'nde başlıyor.
İngilizlerin Ermenilere verdiği illerimiz kurtarılıyor. Bugünkü doğu sınırımız çiziliyor.
Doğu harekâtının bu kadar süreyle ertelenmiş olması Milli Mücadele komutanları arasında tartışılan bir konudur.
Bugün bizim için öğretici derslerle doludur. Mustafa Kemal şubat ayında neden "derhal" harekât yapılmasını zaruri görmüştü, sonra neden fikir değiştirmişti? Karabekir'in gerekçeleri neydi?
Uluslararası konjonktürde ne gibi gelişmeler, değişmeler olmuştu ki, eylül ayında "Şark Harekâtı" başlatılmış ve nasıl başarıyla sonuçlanmıştı?
Bunları incelemek bugün olaylara geniş açılı ve analitik bakmamızı sağlar.
Dar kafalılık da atalet de daima ziyan verir.
Kaynak: Milliyet
