Afganistan'ın dünyanın en stratejik konumuna sahip ülkelerin başında geldiğine hiç şüphe yok. Bu husus genelde 19. yüzyıldan bu yana geçerli bir durum. Bu yüzden gerek komşuları, gerekse de dünyanın büyük güçleri Afganistan üzerinde sürekli stratejik hesaplar yapıyor, bunları kendi çıkarlarına göre hayata geçirmeye çalışıyorlar.
Pakistan bu ülkelerden birisi olarak oldukça temayüz ediyor. Bu ülke, çok uzun zamandır Afganistan'ı kendi stratejik hinterlandının bir parçası, tabii uzantısı olarak görüyor ve başka bir gücün burada kendisi aleyhine güç ve nüfuz kazanmasını hiç arzu etmiyor. Bu bakımdan mesela Hindistan'ın Afganistan ile ilişkilerine hep şüpheci gözle bakıyor, Hindistan'ın bu ülkeyle ilgili hamlelerini kendisini 'Batı'dan kuşatma' hamleleri olarak görüyor, hesaplarını buna göre yapıyor. Hindistan ise her ne kadar Pakistan'ın bu yaklaşımının doğru olmadığını söylese de Afganistan üzerindeki kendi hesaplarından vazgeçmeyi hiç düşünmüyor; aksine bunları çeşitlendirmek, tahkim etmek için çok çabalıyor. Nitekim, Hindistan Başbakanı Manmohan Singh'in geçen hafta Kabil'e yaptığı resmî ziyaret bu çabaların sonuncusuydu. 6 yıl sonra Kabil'e önemli bir heyetle gelen Singh, Afgan lider Karzai ve ekibi tarafından çok iyi karşılanmış, ikili ilişkilerde de önemli gelişmeler kaydedilmiş bulunuyor.
Esasen Karzai yönetimi, gelmiş geçmiş Afgan yönetimleri içinde Hindistan ile en yakın, en sıkı ilişkilere sahip yönetim. Karzai 2001'den bu yana 10 defa Yeni Delhi'yi ziyaret etmiş bir lider. Kendisi yüksek tahsilini Hindistan'ın Simla bölgesindeki Himaçal Pradeş Üniversitesi'nde tamamlamıştı.
Singh, bu ziyaretinde Afganistan'a 500 milyon dolarlık yeni bir kalkınma yardımı taahhüt etmiş bulunuyor. Bu, Hindistan'ın Afganistan'a 2001'den bu yana taahhüt ettiği yaklaşık 1,5 milyar dolara ilave mahiyetinde sayılır. Hindistan, Afganistan'a ağırlıklı olarak altyapı, enerji, iletişim, tarım gibi alanlarda kalkınma yardımları yapıyor. Ayrıca, madencilikle de ilgileniyor. Mesela, ülkenin orta kesimlerinde bulunan Hazara nüfus ağırlıklı Bamiyan eyaletindeki muazzam demir filizi yataklarının işletme hakkını alabilmek için mücadele ediyor. Kısacası, Karzai yönetimi Hint hamlelerine olumlu bakıyor. Siyasi olarak ise Hindistan, Karzai yönetiminin yanı sıra Taliban'ı deviren Tacik ağırlıklı Kuzey İttifakı ile de yakın ilişkilere sahip bulunuyor.
Diğer yandan, Karzai yönetiminin Pakistan ile ilişkilerinin o kadar iyi olmadığı da bir gerçek olarak ortada duruyor. Karzai yönetimi, Pakistan'ın kendi topraklarında barınan Taliban ve diğer unsurlarla yeteri kadar mücadele etmediğini açıkça söylüyor. Karzai bu durumu Singh'in ziyareti sırasında, "Afganistan, Pakistan ile iyi, dostane ve kardeşçe ilişkiler istiyor." şeklinde anlatırken bu ilişkilerin gerçekte bugün istenilen mahiyette olmadığını da ima ediyor bir bakıma. Kısacası, ilişkiler istenildiği gibi değil. Burada da çaba Pakistan tarafına düşüyor elbette. Afganistan konusunda stratejik hesapları olanlar şüphesiz sadece Pakistan ve Hindistan değil. Bu çerçevede Amerika, İran, Çin ve bölge ülkeleri ve Afganistan'ın komşularından da söz edilebilir. Hatta NATO bile bu hesapların içinde; zira NATO, ISAF olarak yıllardır Afganistan'da silahlı mücadele veriyor.
İran'ın, diğer hesapları bir yana, özellikle Şii Hazara unsuru dolayısıyla Afganistan'ı görmezden gelemeyeceği aşikâr. Ayrıca, Afganistan'daki Amerikan ve NATO varlığını güvenlik bakımından da iyi takip ettiği zaten belli sayılır.
Amerika'nın Afganistan konusundaki stratejik hesaplarını herkes çok iyi biliyor. Amerika bu hesaplar uğruna bugün 2001'den bu yana bu ülkede çok yönlü savaşıyor. Bugün 100 bin Amerikan askeri bu yüzden bu ülkede bulunuyor. Çin'in stratejik hesapları ise daha çok güvenlik alanında temayüz ediyor. Bu ülke radikal unsurların Afganistan'a hâkim olmasının kendi Doğu Türkistan bölgesini etkileyeceğinden endişe ediyor.
1979-1989 yılları arasında Afganistan'ı işgal eden Rusya (o zaman Sovyetler'di) da bugün bu ülkeye stratejik hesaplar penceresinden bakıyor ve Çin ile hemen hemen aynı endişelere sahip bulunuyor. Daha uzun yıllar gündemde olacak olan Afganistan'a başka unsurların yanı sıra anlattığım stratejik hesaplar açılarından bakmanın sayısız faydaları var. Bugünün ve yarının da konusu olduğu için bugün buna kısaca işaret ettik velhasıl..
Kaynak: Zaman
