2014 yılında Çin'de müebbet hapis cezasına çarptırılan Uygur Ekonomist İlham Tohti'nin kızı Cevher İlham, babasının serbest bırakılması çağrısında bulundu. İlham, Uygur halkının maruz kaldığı baskılardan dünya kamuoyunun haberdar olması için mücadele ettiğini söyledi.
BABASINDAN ZORLA AYRILDIĞI GÜNÜ UNUTAMIYOR
Cevher İlham, 2013 yılında Pekin Havalimanı'nda babasından zorla ayrıldığını ve o günden beri Çin'e dönmediğini belirtti. ABD'de yaşayan 30 yaşındaki İlham, Kyodo News'e yaptığı açıklamada, babasının şu an nerede olduğunun bilinmediğini söyledi.
Babasının Pekin’deki Minzu Üniversitesi'nde profesör olarak çalıştığını ve ABD'de misafir akademisyen olarak görev almak için ülkeden ayrılmasının yasaklandığını belirten İlham, Ocak 2014’te gözaltına alınan babasının aynı yıl Eylül ayında kapalı kapılar ardında yargılanarak müebbet hapis cezasına çarptırıldığını hatırlattı.
İLHAM TOHTİ’NİN CEZASI ULUSLARARASI TEPKİ ÇEKTİ
Çin hükümeti, İlham Tohti'yi Uygurların yaşadığı Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin bağımsızlığını savunmak ve şiddetli direnişi teşvik etmekle suçladı. Kasım 2014’te cezası kesinleşen Tohti, uluslararası insan hakları örgütlerinin ve Batılı hükümetlerin tepkisini çekti.
2019 yılında Avrupa Parlamentosu tarafından Sakharov Ödülü’ne layık görülen Tohti, Nobel Barış Ödülü’ne de aday gösterildi. Babası adına ödülü kabul eden Cevher İlham, onun serbest bırakılması çağrısını yineledi.
“UYGURLAR HER GEÇEN YIL DAHA FAZLA BASKI ALTINDA”
Cevher İlham, son yıllarda Çin hükümetinin Uygur halkına yönelik baskılarının arttığını belirtti. 2018 yılından itibaren binlerce Uygur'un "yeniden eğitim" adı altında Çin'in çeşitli tesislerinde tutulduğunu vurguladı.
2023 yılında Çin’deki baskılardan kaçan Uygur, Kazak ve Özbek etnik azınlıklara mensup insanların hikayelerini anlatan bir belgeselin yapımına öncülük ettiğini söyleyen İlham, "All Static & Noise" adlı filmle dünya çapında farkındalık oluşturmayı hedeflediğini dile getirdi.
JAPONYA'YA UYGUR ÇALIŞTIRILAN ÜRÜNLERİ YASAKLAMA ÇAĞRISI
Ocak 2025’te Japonya’yı ilk kez ziyaret eden Cevher İlham, ülkeye Uygurların zorla çalıştırıldığı ürünlerin kullanımını yasaklamaya yönelik yasal değişiklik çağrısında bulundu. Çin’in ekonomik gücü nedeniyle zorunlu çalıştırma uygulamalarını sürdürdüğünü belirten İlham, dünya genelindeki şirketleri, Çin’in köle emeğine dayalı tedarik zincirleriyle iş yapmamaya davet etti.
ABD ve Avrupa Birliği başta olmak üzere birçok ülkenin, zorla çalıştırılan Uygurlar tarafından üretilen malların ithalatını yasaklayan düzenlemeler çıkardığını vurguladı.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER RAPORU: SİNCAN'DA İNSAN HAKLARI İHLALLERİ
Birleşmiş Milletler’in 2022 yılında yayımladığı rapora göre, Pekin yönetimi terörizm ve aşırıcılıkla mücadele kapsamında Sincan'da ciddi insan hakları ihlallerine neden oldu. 2017-2019 yılları arasında “mesleki eğitim ve öğretim merkezlerine” yerleştirilen kişilerin işkence, kötü muamele ve insanlık dışı muameleye maruz kaldığı belirtildi.
Ancak Çin hükümeti raporu reddederek, değerlendirmelerin "Çin karşıtı güçler tarafından üretilmiş yalanlar ve dezenformasyon" içerdiğini öne sürdü.
“BABAM, ÖZGÜRLÜK ÜLKESİNE GİDEMEDİ”
Cevher İlham, babasıyla en son Pekin Havalimanı’nda vedalaştığını anlatarak, o anları şöyle hatırladı:
"Ben uçağa binebildim ama babamın özgürlüğe adım atması engellendi."
Babasının kendisine, "Ağlama. Yetkililer Uygur kızlarının zayıf olduğunu düşünmesin." dediğini aktaran İlham, "Bu ülkenin sana nasıl davrandığına bak. Hâlâ burada kalmak istiyor musun?" sözleriyle babasının kendisini Çin’den ayrılmaya teşvik ettiğini belirtti.
Bir yıl sonra Çin polisi, İlham Tohti'yi gözaltına almak için Pekin’deki evine baskın düzenledi. Tohti, iki küçük oğlunun gözü önünde tutuklandı.
BABA MÜCADELESİNE KIZI DEVAM EDİYOR
Babası gözaltına alındıktan sonra onun mücadelesini sürdürmeye karar verdiğini söyleyen Cevher İlham, Nisan 2014’te medya röportajları vererek babasının serbest bırakılmasını talep etti. ABD Kongresi’nde ifade veren İlham, o dönemde İngilizce bilmediği için zorluklar yaşadığını belirtti.
İlham Tohti’nin arkadaşları, Cevher İlham'ın babasının mücadelesini devam ettirdiğini ancak babasının "insan haklarının ve ifade özgürlüğünün olmadığı, aşırı baskı altındaki bir toplumda" konuştuğunu belirtti. Babasının cesaretinin, baskılar karşısında eşsiz bir örnek olduğunu ifade ettiler.
