Ermenistan-İran ilişkileri birçok sahada gittikçe gelişiyor. Nitekim, bu yüzden iki ülke liderleri, bu ilişkileri daha da geliştirmek, güçlendirmek için sık sık bir araya geliyorlar.
Bu çerçevede geçen mart ayında İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Muttaki, Erivan'ı ziyaret etmiş, ziyaretinde Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan'ın bu ay Tahran'a gerçekleştireceği ziyaretin ön hazırlıklarını yapmıştı.
Sarkisyan işte bu ziyaretine dün başlamış bulunuyor. Bugün sona ermesi beklenen ziyarette başta ticari olmak üzere diğer sahalarda da işbirliğinin geliştirilmesi, çeşitlendirilmesi hedefleniyor.
Haberlerde Sarkisyan'ın İran ve Ermenistan'ı birbirine bağlayacak olan 470 kilometrelik demiryolunun yapımına ilişkin mutabakat muhtırasına son imzayı koyacağı bildiriliyor. Esasen bu konuda 3 Mart günü Erivan'da Ermenistan Ulaştırma Bakanı Gurgen Sarkisyan ile İran Ulaştırma Bakanı Hamid Binbahani, bir ön mutabakat muhtırasını imzalamışlardı. Gurgen Sarkisyan'a göre, söz konusu demiryolu projesi çok önemli bir bölgesel proje özelliğine sahip. Yapılan planlamalar uyarıca demiryolunun toplam 470 kilometresinin 410 kilometresi Ermenistan'ı boydan boya kat edecek.
Üç aşamalı olarak düşünülen demiryolu projesinin birinci aşaması fizibilite çalışmaları (1,5 yıl alacak), ikincisi güzergâh tespiti ve üçüncüsü harita çalışmaları (bunun da 1,5 yıl sürmesi bekleniyor). Nihai aşama olan yapım aşamasının ise 3-4 yıl alacağı tahmin ediliyor. Buna göre, demiryolunun 5 yıl içinde tamamlanması bekleniyor.
Demiryolunun mali portresine gelince; yaklaşık bir milyar dolara mal olacağı hesaplanıyor. Kredi çalışmaları Dünya Bankası ve Asya Kalkınma Bankası ile halen yürütülmekte olan projeye Rusya'nın da ilgi gösterdiği ve muhtemelen bu konuda yatırım yapmayı düşündüğü de söyleniyor.
İki ülke arasında gelişmekte olan ilişkilerin son işareti olan ve bittiğinde bölgesel jeopolitiğe önemli etkide bulunacak olan demiryolu projesinde son durum böyle. Ancak bu gelişen ilişkilerin merkezinde enerji ilişkilerinin yer aldığı bir gerçek. Bunlardan akla ilk gelen de geçmişte bu köşede birkaç defa ayrıntılarıyla ele aldığımız İran-Ermenistan doğalgaz hattı projesi elbette.
Proje çalışmalarına 1992 yılında başlanılan, iki ülkenin 1995 yılında imza koydukları hükümetlerarası mutabakatla güzergâhı tespit edilen ve daha sonra yapılan uzun ve çetin müzakerelerden sonra 2004 Mayıs ayında nihai anlaşması yapılan bu hat hemen hemen tamamlanmış bulunuyor. Ermenistan kısa bir süre hattın önce kendi tarafındaki ikinci ve son kısmını tamamlamıştı. Toplam uzunluğu 141 kilometreyi bulan bu hattın 41 kilometresi Ermenistan, geriye kalan 100 kilometresi de İran tarafında yer alıyor. Yaklaşık 220 milyon dolara mal olan hatla Ermenistan, doğalgazda Rusya'ya olan bağımlılığını önemli ölçüde azaltmış olacak. Ermenistan, hattan tahminen yılda 2-2,5 milyar metreküp doğalgaz alacak. Hattan gelen doğalgazın önemli bir miktarı Ermenistan tarafındaki enerji santrallerinde elektrik üretimi için kullanılacak ve üretilecek olan elektrik İran'a satılacak. Doğalgaz ne zaman hatta verilmeye başlanacak, henüz belli değil. Herhalde bu konuda da görüşmeler devam ediyor.
Bu hatta ilaveten Ermenistan ile İran, bir süredir Aras Nehri'nin iki kıyısında iki adet hidroelektrik santral ve demiryolu hattı inşası için de görüşüyorlar. Buna ilaveten iki ülke elektrik şebekelerini birbirine bağlayan bir yüksek gerilim hattının yapımı için mutabakata varmış bulunuyorlar. Ayrıca, bir petrol boru hattının ve bir rafinerinin inşası için de görüşmeler devam ediyor. İki ülke arasındaki ticaret de gelişiyor. Nitekim, ikili ticaret hacmi geçen yıl yüzde 26 civarında artarak 230 milyon dolara kadar yükselmiş bulunuyor.
Türkiye'nin de yakından izlemesi gereken, gelişmekte olan İran-Ermenistan ilişkilerinde son durum işte böyle...
Kaynak: Zaman
