Pakistan ve Hindistan'ın her gün artan doğalgaz ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için yıllardır düşünülen iki dev proje var: Kısa adı TAPI olan Trans-Afgan hattı ve yine kısa adı IPI olan İran-Pakistan-Hindistan hattı bunlar.
Bu iki projeden TAPI yaklaşık 15, IPI ise yaklaşık 10 yıllık konuşulan, görüşülen projeler. TAPI özellikle Afganistan'daki güvenlik problemi yüzünden gerçekleşemiyor. IPI'da da özellikle Pakistan ve Hindistan arasındaki çeşitli ekonomik-teknik problemler yüzünden arzu edilen ilerleme geçen haftaya kadar sağlanmamıştı.
Ne var ki, buna rağmen ilgili taraflar konuşmaya, görüşmeye de devam ediyorlar. Nitekim, geçen hafta her iki proje de Pakistan'ın başkenti İslamabad'da taraflar arasında yine görüşüldü.
TAPI görüşmelerinden herhangi bir ilerleme çıktı mı çıkmadı mı, tam bilinmiyor; zira bu konuda herhangi bir açıklama yapılmadı. Diğer taraftan, IPI görüşmelerinde bazı ilerlemeler sağlandığı, birtakım olumlu sonuçlara ulaşıldığı haberlerde yer alıyor. Bunun da özellikle proje konusunda son dönemde kararsız ve mütereddit davranan Hindistan'ın tavrını değiştirerek görüşme masasına yeniden ve ciddi bir şekilde oturmasından kaynaklandığı anlaşılıyor.
Hindistan'ın masaya yeniden oturmasına genel anlamda en başta şüphesiz gittikçe artan enerji ihtiyacı ile petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki büyük artışlar yol açmış bulunuyor. Ancak son dönemde Çin'in devreye girip IPI ile ilgilendiğini açıklaması ve bunun da Hindistan'ın devre dışı kalmasıyla sonuçlanacağı endişesi, bir süredir hareketsiz kalan Hindistan'ı sonunda tavır değişikliğine zorlamış bulunuyor.
Bu sebepler sonucu Hindistan, geçen cuma günü yapılan görüşmelerde Pakistan ile arasında uzun dönemdir var olan birtakım ekonomik-teknik ihtilaflarda bazı tavizler vermeye başladı da. Söz konusu ihtilaflar transit geçiş ücretleri ve ulaşım tarifeleri üzerinde odaklanıyordu. Geçen haziran ayında yapılan görüşmelerde bu konularda herhangi bir ilerleme sağlanamamıştı. Transit geçiş ücretlerinde Hindistan, doğalgazın bir milyon İngiliz termal birimi karşılığında 15 cent, Pakistan ise 60 cent istiyordu. Yapılan son görüşmelerde transit geçiş ücretinin her iki tarafın verdiği tavizler sonucu 15-60 cent arasında bir fiyatta belirleneceği anlaşılıyor ve bu da şüphesiz önemli ihtilaflardan birini gidermiş olacak. Nitekim, Pakistan Petrol Bakanı Asif mevkidaşı Deora ile yaptığı ortak basın toplantısında, 'Bu konunun çözümü aylar ya da haftalar almayacak. Bir-iki hafta içinde transit geçiş ücretlerini açıklayacağız.' diyerek ihtilafın çözüm yolunda olduğunu açıkladı da. Ulaşım tarifeleri konusunda ise taraflar, hattın inşa maliyeti ile bağlantılı olan bu konuda bir model ya da şablon üzerinde çalışmayı ve bunu sonuçlandırmayı taahhüt etmiş bulunuyorlar.
Bütün bu gelişmelerden dolayı 10 yıldır sürüncemede kalan IPI hattının hayata geçme yolunda geçen hafta önemli ilerlemeler kaydedildiği anlaşılıyor. Son anlaşmalara varıldığında hattın inşasına 2009 yılında başlanılması planlanıyor. Hat 2775 kilometre uzunluğunda olacak ve Hindistan'ın güvenlik mülahazaları sonucu İran'dan Pakistan'a Gvadar Limanı civarından girecek, bu bölgedeki ekpres yola paralel olarak döşenecek ve Navabşah'da ülke iletim sistemine bağlanacak. 7,4 milyar dolara mal olması beklenen ve önümüzdeki yıl döşenmesine başlanacak hat ile 2012 Aralık ayından itibaren İran doğalgazı Pakistan ve Hindistan'a akacak. Hat günde 2,46 milyar metreküp doğalgazı İran'ın Güney Fars sahasından Pakistan ve Hindistan'a eşit miktarlarda sağlayacak.
IPI hattı bu hafta Pakistan ve Hindistan'ı resmen ziyaret edecek olan İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejad'ın da birinci gündem maddesi olacak elbette. İran, Pakistan ve Hindistan'ı doğalgazda birbirine bağlayacak olan IPI hattı, nereden bakılırsa bakılsın çok önemli bir proje.
Kaynak: Zaman
