Bankalar neden kredi vermiyor veya gerçekten bilerek kredi vermeme durumu söz konusu mu? Büyük veya küçük fark etmeksizin bütün işletmeler almak istedikleri kredilerde sorun yaşadıklarını belirtiyor. Peki, bu durumun nedeni nedir? 2023 yılında bankalar ne zaman kredi musluklarını açmaya başlayacak?
BANKALAR NEDEN KREDİ VERMİYOR?
Reel sektörün ticari krediye erişim sorunu devam ediyor. 28 Mayıs seçimlerinden sonra bankaların kredi musluklarını açması beklenirken, bu süreçte bir ilerleme kaydedilmedi.
Reel sektör temsilcileri, özel bankaların kredileri tamamen kapatmasının ve bu durumun firmaların nakit akışını olumsuz etkilemesinin şikayetlerini dile getiriyor. Bankacılık kaynakları, kamu bankalarında ticari kredilere özel sektöre göre daha kolay erişilebildiğini, ancak özel bankaların yüksek yüzde 60-70 faiz oranlarına rağmen kredi vermediğini belirtiyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, sektörün kredi hacmi 26 Mayıs itibarıyla toplam ticari kredilerde 24,5 milyar lira artışla 7 trilyon 60 milyon 594 bin liraya yükseldi. Ancak geçen hafta bu miktar 1,5 milyar lira azalmıştı. Bu hafta yaşanan sınırlı artışın kamu bankalarından kaynaklandığı, özel bankalarda ise son 3 haftadır düşüş eğiliminin sürdüğü görülüyor.
Bankacılık sektörünün genel kredi hacmi ise geçen hafta 64 milyar 824 milyon lira artarak 9 trilyon 128 milyar 882 milyon liraya yükseldi. BDDK'nın haftalık bültene göre, bankacılık sektöründeki toplam mevduat (bankalararası dahil) ise geçen hafta 66 milyar 322 milyon lira azaldı.
Tüketici kredileri tutarı ise 26 Mayıs itibarıyla 11 milyar 141 milyon lira artarak 1 trilyon 368 milyar 876 milyon liraya yükseldi. Bu kredilerin 431 milyar 569 milyon lirası konut kredileri, 79 milyar 365 milyon lirası taşıt kredileri ve 857 milyar 942 milyon lirası ihtiyaç kredilerinden oluştu. Ayrıca, taksitli ticari kredilerin tutarı 1 milyar 210 milyon lira artarak 1 trilyon 103 milyar 981 milyon liraya yükseldi. Bankaların bireysel kredi kartı alacakları da 29 milyar 128 milyon lira artarak 699 milyar 411 milyon lira oldu. Bu alacakların 368 milyar 575 milyon lirası taksitli, 330 milyar 836 milyon lirası taksitsiz olarak gerçekleşti.
Ancak sektör temsilcileri, bankaların ticari krediler konusunda hala adımlar atmamış olduğunu belirtiyor. Bir sektör temsilcisi, "Seçim sonrasını bekleyen bankalar, seçimlerin sona ermesine rağmen hala ticari kredi vermiyorlar veya talep edilen miktarın çok altında kredi onaylıyorlar. Krediye erişim zorluğu devam ederken işletmeler nakit sıkıntısı yaşıyor. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler nakit akışını sağlamakta zorlanıyorlar" şeklinde konuştu.
Bankacılık kaynaklarından edinilen bilgilere göre, kamu bankalarında ticari kredilerin faiz oranı yıllık yüzde 17-18 seviyelerinde olsa da, onaylanan kredi sayısı oldukça sınırlı. Özel bankalar ise neredeyse hiç ticari kredi vermemektedir. Bazı bankalar ticari kredileri tamamen durdururken, bazıları da yüksek yüzde 60-70 faiz oranlarıyla çok düşük miktarlarda kredi onaylamaktadır.
Merkez Bankası'nın yakın gelecekte Kredili Mevduat İşlemleri (KKM) düzenlemelerinde revizyona gitmesi beklenmektedir. Kaynaklara göre, Liralaşma stratejisi kapsamında TL yükümlülük oranının yüzde 60'tan yüzde 50'ye düşürülerek bankalara nefes aldırılması planlanmaktadır.
Reel sektörün karşılaştığı diğer bir sorun da karşılıksız çeklerdir. Finansmana erişim sorunu yaşayan işletmelerin karşılıksız çek sayısı ve tutarı artmaktadır. Takasbank Çek Takas Sistemi'ne ibraz edilip karşılıksız kalan çek sayısı, Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 129 artmıştır. Bir önceki ay 6,328 adet olan karşılıksız çek sayısı, Mayıs ayında 14,489 adete yükselmiştir. Karşılıksız çek tutarı ise bir önceki aydaki 1.82 milyar TL'den 3.98 milyar TL'ye çıkmıştır.
Önden ödemeli prim uygulaması sona ermiştir. Merkez Bankası, bankalara gönderdiği yazıda Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesaplarında önden ödemeli prim uygulamasına son verilmesini talep etmiştir. Böylece 1 Haziran'dan itibaren açılacak veya yenilenecek KKM hesaplarında prim ödemesi vade sonunda gerçekleştirilebilecektir. Prim ödemeleri de Türk Lirası cinsinden yapılacaktır.
Kur korumalı TL mevduat ve katılma hesaplarında artış devam etmektedir. BDDK verilerine göre, Kur Korumalı TL Mevduat ve Katılma Hesapları 2 trilyon 398.2 milyar TL'den 2 trilyon 498.7 milyar TL'ye yükselmiştir. Aynı dönemde tüketici kredileri 1 trilyon 358 milyar TL'den 1 trilyon 368.9 milyar TL'ye, bireysel kredi kartları ise 670.3 milyar TL'den 699.4 milyar TL'ye çıkmıştır. Takipteki alacaklar ise 168.5 milyar TL'den 168.3 milyar TL'ye gerilemiştir.
Merkez Bankası'nın net rezervi seçim öncesinde eksi 4.4 milyar dolar seviyesine düşmüştür. Böylelikle net rezervlerde tarihi düşük seviyeler kaydedilmiştir. Toplam rezervler ise geçen hafta cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu öncesinde yaşanan güçlü döviz talebiyle paralel olarak 3.1 milyar dolar azalarak 98.5 milyar dolara gerilemiştir. Son verilere göre TCMB'nin brüt rezervleri 2.5 ayda 28 milyar dolarlık bir düşüş göstermiştir.
Yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatlarındaki hızlı çıkış da dikkat çekmektedir. Bir önceki hafta 183 milyar dolar olan yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatı, 26 Mayıs itibarıyla sona eren haftada 176 milyar dolara gerilemiştir. Gerçek kişilerin döviz mevduatı bir önceki haftaya göre 3.9 milyar dolar azalarak 105.8 milyar dolar olurken, tüzel kişilerin döviz mevduatı da 3 milyar dolar düşerek 70.3 milyar dolara gerilemiştir.
