Türkiye'de son on yıl içinde sadece siyaset değil ya da siyasetle birlikte ve siyasetle de bağlantılı olarak toplumsal özellikler de dönüşüyor. Yeni katmanlar, yeni hayat tarzları oluşuyor. Özellikle büyük ölçüde iktidar ilişkilerinden beslendiği kabul edilen yeni sermayenin yükselişi, Anadolu'nun bürokrasiye, sermaye sınıfına dahil olmaya başlaması, bu değişimin en bariz görünen yanı.
Bu dönüşüm; sermayenin el değiştirmesi düzlemini aşan, çok daha karmaşık, modernitenin yeniden üretildiği, ama bir tür muhafazakar modernliğin türediği nev-zuhur bir renklilik arz ediyor. Bürokraside elde edilen konumlar, muhafazakar kesime, bu zamana kadar elde edemediği bir güce sahip olma imkanı verdi. İktidar ilişkilerinden beslenen yeni bir sermaye oluşmaya başladı. Bu yeni oluşumdan beslenen yeni toplumsal katmanlar ortaya çıkıyor.
Ortaya çıkan muhafazakar sınıf, kimi özelliklerini taşısa da Mark'sın tanımladığı anlamda dikey bir sınıf tanımına tam uymuyor. Sınıf temelli toplumsal çözümlemenin yetersizliğini karşılamak üzere Weberyen statü kavramı, gelinen durumu kısmen açıklayabilmektedir.
Batılı toplumlar açısından da sınıf ve statünün yeterince açıklayıcı olamadığı postmodern dönemde farklı kavramsallaştırmalara gidilmektedir. Bu bağlamda habitus kavramı Türkiye'nin içinden geçtiği hızlı dönüşüm sürecini tam olarak açıklayıcı olamasa da ip uçları vermiyor da değil. Bourdieu'ye göre habitus; "hayat tarzlarını belirleyen bir şey olmanın yanında, değişebilir temayüller bütünüdür." Hem verili olan hem de biçimlendirilebilen... Bu açıdan muhafazakar modernliğin hayat tarzı, elde ettiği statü ve sahip olduğu sermaye açısından bakıldığında ekonomik ve bürokratik güç yanında "kültürel sermaye" güdük kalsa da yeni habituslar şeklinde tezahür ediyor.
Sermaye, siyaset ve kültürel iktidar arasındaki çapraz ilişkileri açıklamak için geliştirilen bu kavramın, bir zamanlar uygarlık göstergesi sayılan yemek yeme alışkanlıklarından giyim kuşama varıncaya kadar Batılı adab-ı muaşeretin ev sahipleri Fransızlardan çıkmış olması tesadüf değil elbet. Sosyolojinin teorik tartışmaları bir yana Türkiye'de yaşanmakta olan ve entelektüel olarak çoğu kişinin anlamlandırmakta zorlandığı süreç açısından bize bazı ipuçları verebilir.
Muhafazakar kesim yeni konumlarına özgü hayat alanları, davranış normları üretmek yerine; kimi zaman seküler modernitenin muhafazakar kopyalarından oluşan, kimi zaman içi boşlatılmış bir dindarlık gösterisine dönüşen ve kendilerinin de alışamadıkları ama sorgulama, yüzleşme cesareti gösteremedikleri yeni görüntüler sergiliyor. Bu görüntülerin "dayanıklı ama değişebilir temayüller, yapılandırıcı yapılar olarak işleme istidadına sahip yapılandırılmış yapılar" olup olmadıkları konusunda kesin yargıya varmak için çok erken.
Ancak dindarlığın yaygınlaştığı görüntüsüne karşılık dini hayatın ne kadar temsil edildiği, daha doğrusu dini düşüncenin yeni hayatlarda ne kadar belirleyici olduğu, verili durumun şekillenmesinde dinin ne kadar referans olarak kabul edildiği tartışmalıdır. İslami kaygılarla girilen iktidar ve statü mücadelesinden sonra gelinen noktada dinin ne kadar referans alındığı sorusu ile ciddi olarak yüzleşilmedi henüz. Mesela paylaşma, komşusu aç yatarken tok uyumama bilinci ile yetişen insanlar, yeni sitelerde sürdürdükleri steril hayatları benimsemekte zorlanmazlarken aç komşu ile yüzleşmek gibi bir vicdan azabından kurtulmuş oluyorlar.
"Steril hayatlar"ın sergilediği dayanılmaz çelişki bir yana daha yaygın alt kesimleri farklı, modern hayata adapte edici içeriği boşaltılmış dindarlık etkinlikleri, dini olmaktan çok sosyolojik habituslarla açıklanabilecek dönüştürücü yapılandırmalar olarak karşımıza çıkıyor. Bunları düşündüren gerekçem çok basit: Son Miraç Kandili'ndeki birkaç etkinliği, bir gösterge olarak okuma çabası... Camilerden çekilip spor salonlarında kandil kutlamasına dönüşen 'konservatif modern ayinler'... Manevi bir coşku adına yönlendirilen yeni şehirli ama steril hayatlar, insanlara adeta farklı bir statünün hazzını yaşatır gibidir. Haz o derecede yüksektir ki ışık ve müziğin ayartıcı ortamında Kuran tilaveti bile alkışlarla karşılık bulabilmektedir artık! DEVAMI>>>