Bu İngilizce soruyu İstanbul'un göbeğinde kocaman bir reklam panosunda gördüm, reklamı yapılan bir spor ayakkabı markasıydı ve cümlenin devamı aynı panonun başka bir yerinde (sağ kanadında) veriliyordu: 'Without right.'
Tercüme etmeye çalışayım. İlk soru, 'Sol nedir' diyor, sonra cümle devam
ediyor: 'Sağ olmayınca.'
Ayakkabımın sol tekinden değil de siyasetten konuşacak olursak, sahiden sol nedir, biz Türkiye'de yaşayanlara 'sol' ne ifade eder?
Hikâyeyi biliyorsunuz, 1789 Fransız Devrimi'nin ilk parlamentosunda devrimciler, kralcılara göre soldaki sandalyelerde oturuyorlardı. 'Solculuk' deyiminin oradan geldiği söylenir.
Öte yandan kültür tarihi açısından baktığınızda 'sol'a hep olumsuz anlamlar yüklendiğini görürsünüz. Biz bile 'Solundan kalkmak' deriz, İngilizcede 'sağ' karşılığı olan kelime (right) doğruluk manasına da gelir, 'hak' manasına da. İslamca iyi melekler sağ tarafımızdadır vs.
Bu kültür tarihi haline rağmen dünyanın hiçbir yerinde solcuların 'sol' kelimesinden çekindiklerini de bilmiyorum. Bir anlamda dille taşınan bu geleneğe de karşı çıkıştır 'sol'culuk. (Belki Amerika hariç, bu ülkede 'sol' neredeyse tabu bir kelimedir, kitle siyasetinde hiç kullanılmaz, radikal olmayan Amerikan solcusuna en fazla 'liberal' denir.)
Bizde 'sağcı' siyasi parti yoktur! Dikkat edin, gelmiş geçmiş sağcı partilerimizin hiçbiri kendisini hiçbir durumda 'sağcı' olarak tanımlamamıştır. 'Milliyetçiyim' demiştir, 'muhafazakârım' demiştir, hatta 'dindarım' demiştir ama 'sağcıyım' dememiştir bu partiler.
Bir tek Süleyman Demirel, 70'li yıllarda bir kez 'Bana sağcılar adam öldürüyor, dedirtemezsiniz' meşhur cümlesini söylemiş, zımnen de olsa kendisinin 'sağcı' olduğunu kabul etmişti ama o da zımnen.
Buna karşılık 60'lı yıllarda İsmet İnönü'nün meşhur çıkışıyla Cumhuriyet Halk Partisi kendisini 'solcu' ilan etmiştir ama o da 'ortanın solu.' (artık orta neresiyse veya kimse...)
Herhalde 'Sağ olmayınca sol nedir ki' cümlesinden hareketle, kendisine 'sol' demeyen her siyasi akıma da sağ dendi Türkiye'de.
Bizde 'sol'un çeşidi de bol oldu. 'Ortanın solu' vardı, 'demokratik sol' var, 'sol Kemalizm' var, 'sosyalist sol' var, şimdilerde 'İslamcı sol' da olmaya başladı... Tabii bunların dışında, terörle uğraşan onlarca başka 'sol'umuz da oldu, bir kısmı hâlâ var.
Başa dönelim ve yineleyelim: Biz Türkiye'de yaşayanlara 'sol' ne ifade eder?
Yakın zamana kadar 'sol' kelimesinin çok kuvvetli anlamlar içerdiğini düşünürdüm, artık öyle düşünmüyorum.
Bu kelimenin hemen hemen her birey tarafından farklı biçimde tanımlandığını, bu farklı tanımların da pek azının birbirine benzediğini düşünüyorum artık.
Zaten sırf bu tanım farkları yüzünden, herkesin aynı kelimeden başka başka şeyler anlaması yüzünden, 'sol'un da olmadığını düşünüyorum.
Elbette kendisine 'sol' diyen, önemli bir çoğunluğu seçimde yüzde 1 bile alamayan marjinal partilerden oluşan ama son zamanlarda hiç değilse bir tanesi yüzde 20'nin üzerinde oy alan bir partiler kalabalığı var.
Varolmasına var da o iri kıyım olan parti, yani CHP 'solcu' mu sahiden?
Uzun uzun anlatabilirim ama kestirmeden söyleyeyim söyleyeceğimi: Bence değil.
Belki de, reklam panosundaki cümleyi şöyle söylemek lazım: What's right?... without left!
Kaynak: Radikal