Emre Gül / Dünya Bülteni / Tarih Dosyası
Servet-i Fünun, Nr: 167
Sudan’ın “Londra”sı
Garbî Afrika’da, Gine Körfezi sahilinde, Sudan hatt-asının eczasından sayılan “Nijerya” müstemlekesi takriben seksen seneden beri İngilizlerin idaresindedir. Garbî Afrika’ya feyz veren büyük Nijer Nehri’nin mecray-ı süflası “Nijerya”dan geçer, mensıbı, mensıbında teşkil eden delta Nijerya sahilindedir.
Garbî Afrika’da, Nijerya’nın şimalinde mühim bir ticaretgah olan “Kano” şehrinin umumi manzarası
“Nijerya” Sudan’ın pek mümbit ve mahsuldar bir parçasıdır. Vaktiyle burada yerlilerin teşkil etmiş olduğu “ Sokoto” Sultanlığı vardı ki arazisi İngilizlerin zabt ü istilasına uğrayarak ortadan kaldırılmıştır.
Şimâlî “Nijerya”nın merkezi sayılan “Kano” beldesi, şekli ve mamuriyeti cihetiyle değil, ancak ticareti ile Londra’ya benzetilmiş, buraya “Sudan’ın Londra’sı” denilmiştir. Bu itibarla ehemmiyeti var, zikre şayan görülür.
Garbî Afrika’da Kano şehrinin suru ve kapılarından biri
“Kano” şehrinin sekenesini yerli zenci kabilelerden Hadsalar(Hausalar), Felatalarla(Fulaniler) ticaretin ehemmiyeti yüzünden burada ihtiyar-ı ikamet etmiş olan şimali Afrikalılar, Berberiler ve beyaz arîler teşkil etmektedir. Kano şehrinin etrafı bir sur ile muhattır. Surun on dört kapısı vardır. Şehirde şimali Afrika medeniyeti ile Sudanlıların adat ve ahlakı ve tarz-ı mimarisi karışmıştır. Kano, bir Afrika şehri manzarası göstermekle beraber sokaklarında meşhud olan fevkalade faaliyet-i hayatiye ile Avrupa’nın ticaretgâh beldelerini, bahusus Londra’yı andırır. Mühim olan ticaretin kısm-ı azamı arîler elindedir.
Kano beldesinin pazaryerlerinde, günün erken ve gece herhangi saatinde olursa olsun, fevkalade kalabalık görülür. Pirinç, hurma ve sair mahsulatdan maada, deri ticareti vasi bir mertebededir. Mevadd-ı malume olarak nev nev Afrika mahsulât-ı nebatiyesi Kano pazarlarında pek revaçtadır. Kano’da yerlilerin muhtaç olduğu Avrupa mamulâtı da bulunur. Tezyinat eşyası, kokulu sular yani ıtriyat yerlilerce makbuldür.
Garbî Afrika’da, Kano şehrinde bir camii
Kano ile Nijerya’nın ve Sudan’ın sair tarafları arasında nakliyat develerle icra olunur. Şehre giren ve şehirden çıkan deve katarları da ekseriya yüz deveye kadar sayılabilir. Şehirde muhtelif lisanlar konuşulur. Halkın söylediği lisan Arapça ile karışmış yerli lisanıdır. Sahray-ı Kebir cihetinden de buraya birçok kervanlar gelir gider. Bunlar arasında Cezayirliler, Tunuslular, Trablusgarplılarla beraber Türkler, Burnolular ekseriyetle görülür.
Bu ticaretgâh beldede Afrika’nın muhtelif ırklarına mensup, muhtelif kıyafette insanlar şayan-ı dikkat bir halita teşkil eder. Sarıklı, çeşit çeşit külahlı, cebeli adamlar arasında önlerinde bir… başka sırtlarında elbise olmayan yalın ayak, başı kabak bir çok yerliler de dolaşır, eşya taşır. Kano’da ayrı ayrı hububat pazarı, hayvanat pazarı bulunduğu gibi hatta nehirden tutulan balıkların alım-satım yeri olan balık pazarı da vardır.