Emre Gül / Tarih Dosyası/Dünya Bülteni
Servet-i Fünun, Nr: 164
Şark şehirlerinde pazaryerleri
Şarkın eski ananelerinden biri de “pazaryerleri”dir. Yazın güneşin hararetinden, kışın kardan, yağmurdan esnafı ve müşterileri mahfuz bulundurmak, aynı zamanda dükkâncıların mallarını taht-ı emniyette tutmak için Şark şehirlerinde üstü kapalı çarşılar adet olmuştu. İstanbul’da, Bursa’da numunelerini görüyoruz. Birde Şark şehirlerinde haftada bir defa yer yer pazar kurulmak mutad idi.
Bundan yarım asır evvel, İstanbul’un pazaryerleri pek revnaklı idi. Haftanın her gününde İstanbul’un bir semtinde pazar kurulurdu. Şimdi bunların cüzi ve sönük bakayasına henüz tesadüf olunuyor. Vaktiyle Kasımpaşa’nın, Üsküdar’ın Cuma pazarları, Beşiktaş’ın Cumartesi pazarı, Yeni Cami’in Pazartesi, Tophane’nin Salı pazarları pek maruftu. Hala Tophane’nin bir semti “Salıpazarı” diye yâd olunmakta ki eski pazarın kurulduğu yere nisbetledir. Bu pazaryerlerinde halk her türlü ihtiyacını tesviye ederdi. Türlü kumaşlar, bezler, mendil, çorap ve tuhafiyeler, ataryeler, alat ve edevat, kuru-yaş yemişler, her nev me’kulat, fincan, bardak, kâse, tabak, don-gömlek çamaşırlar, hazır libaslar, velhasıl havaic-i zaruriyenin kâffesi pazarlarda bulunurdu.
Şehremaneti’nin sokaklarda seyyar esnaf durmasın, sokakları kapamasın gayretine rağmen yine bunun önüne geçilememesi eski pazarlar ananesine esnafın ve müşterinin hala bir dereceye kadar merbutiyetindendir. Hatta eski pazaryerlerinde, henüz reji tesis etmemiş olduğu zamanlarda, tepeleme kehribar gibi sapsarı tütünler dizilir, her tiryaki bunların karşısında bir vakfe geçirirdi.