Bu yazımızda doğduğundan beri İslâm dünyasının gündeminden hiç düşmeyen “Vehhâbîlikten” söz edeceğim. İslâm tarihi boyunca -Şiilik dahil- bu hareket kadar tartışılan başka bir dini-siyasî hareket olmamıştır. İnanç ritüeli, yayılması ve günümüzdeki etkileri bakımından İslâm tarihinde ortaya çıkan birçok itikadî, amelî, fikrî mezhep ve hareketlerden farklılaşmaktadır. Başlık tahrik edici gelebilir. Ama ben burada Osmanlı coğrafyasındaki iç dinamiklerin doğurduğu Vehhâbîlikten bahsedeceğim.
VEHHABİ KİMDİR?
Vehhâbîlik, 18. Yüzyılın ilk çeyreğinde, -A. Refik Altınay’ın icat ettiği- Lâle Devri’nin son baharında, Osmanlı taşrasında ortaya çıkan dinî-siyasî bir harekettir. Her ne kadar müntesipleri kendilerine “Muvahhidûn” veya “Ehl-i Tevhid” adını verip, -Suudi veliahdı Muhammed b. Selman’ın yaptığı gibi- “Vehhâbî” kavramını reddetseler de, ortaya çıktıklarından itibaren bu isimle tanınmışlardır.
Bu hareketin dini önderi İbn Teymiyye’den sonra Hanbelî Mezhebinin en önemli yorumcusu olan Muhammed b. Abdilvehhap’tır. Ona istinaden yapılan bu isimlendirme ile -kendi iddiasının aksine- fikirlerinin şahsî olduğu ve diğer İslâmî mezheplerden, yorumlardan ayrıldığı intibaı verilmek istenmiştir.
Yazının tamamını okumak için TIKLAYINIZ