Washington'un aşkla nefret ettiği İran lideri Mahmud Ahmedinecad'ın cumhurbaşkanlığı döneminin sona ermesine sadece birkaç ay kaldı. Fakat ortada kutlanacak bir durum yok.
Başkan Barack Obama Tahran'la ilişkileri gerçekten geliştirmek istiyorsa, belki de yapacağı en iyi şey Ahmedinecad'la çalışmak. İslam Devrimi'nin yıldönümünun kutlandığı bu ay başında yaptığı bir konuşmada (ki normalde hususi olarak Amerikan karşıtı cafcaflı laflara ayrılmış bir törendir bu) Ahmedinecad İran'ın ABD'yle konuşmaya hazır olduğunu ilan etti. Haziranda yeni bir cumhurbaşkanının seçilmesi bu nadir fırsat penceresini kapatabilir.
Hatemi istese de yapamayabilir
Görünen o ki Obama durumu anlıyor. Geçenlerde, ilerleyen aylarda İran'la yüz yüze görüşmeler için 'açılımlar' arayacağını söyledi. Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'yse İran'daki başkanlık seçimlerine kadar görüşmelere kalkışmamanın daha akılcı olacağı uyarısında bulundu. Fakat bu kötü bir fikir. Seçim sonucunu tahmin etmek için henüz çok erken olsa da, Ahmedinecad'ın kazanmasının garanti olduğu pek söylenemez. Belki de Sarkozy Muhammed Hatemi gibi daha ılımlı bir adayın zaferinin, İran'la daha verimli görüşmeler için zemin hazırlayacağına inanıyor. Gerçekteyse, Tahran'daki sertlik yanlılarına belki de en fazla ayak direme kapasitesine sahip isim Ahmedinecad. Hatemi, aynı türden riskleri almak hususunda gereken cesarete (veya muhafazakârlar arasında nüfuza) sahip olmayabilir.
Neticede Ahmedinecad, daha önce hiçbir İran cumhurbaşkanının göze alamadığı noktaya kadar cesaretle gitti. Keskin söylemi, farklı fikirlere sahip olanlara ulaşma niyetine ters düşüyor. 2006'da Başkan George W. Bush'a hitaben, dinsel değerleri, tarihi ve uluslararası ilişkileri tartıştığı 18 sayfalık ünlü mektubunu yazmıştı. Bazı küçük ama stratejik öneme sahip adaların kime ait olduğu konusunda uzun yıllardır İran'la ihtilaf halinde olan Birleşik Arap Emirlikleri'ni ziyaret eden ilk İran devlet lideri de o oldu. 'İran Körfezi' yerine 'Arap Körfezi' ifadesini kullandığı için İranlıların tepkisini çeken Körfez İşbirliği Konseyi'nin zirvesine katılan ilk İran cumhurbaşkanı da Ahmedinecad'dı.
Ahmedinecad, Mısır'la tam diplomatik ilişkileri tekrar başlatmayı değerlendirdiğinin sinyalini vererek sertlik yanlılarını dehşete düşürdü. (İran Mısır'la diplomatik bağı 30 yıl önce kesti.) İran lideri daha önce de Kahire'de bir büyükelçilik açmak istediğini ima etmişti. Geçen yıl bölgesel meseleleri istişare etmek için Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek'e telefon etti.
Fakat Ahmedinecad'ın en cesur adımları ABD'ye yönelik. Amerikan başkanlık seçimlerinden kısa süre sonra Ahmedinecad Obama'ya bir mektup yazarak tarihsel zaferinden dolayı kutladı. Bu devrimden beri bir İran liderinin ABD başkanlık seçiminin kazananına gönderdiği ilk tebrikti. Elbette
bazıları bu dostane jestin Tahran'daki resmi hissiyatı yansıtıp yansıtmadığını merak ediyor. Neticede Ahmedinecad İran'daki en güçlü veya etkili şahsiyet değil. İran'ın dış politikasını esasen Ruhani Lider Ayetullah Ali Hameney belirliyor. Fakat Ahmedinecad'ın aslında tek başına hareket ettiğine inanmak da aptalca olur. Ruhani liderin en azından üstü örtülü izni olmaksızın Obama'ya tebrik mektubu gönderemezdi.
Hameney'in bu görevi cumhurbaşkanına dolaylı olarak vermiş olması bile mümkün. Ruhani liderin böyle bir jestte bulunacak bir konuma sahip olduğunu söylemek zor. İran'ın dini lideri ABD'yle iliştileri tesis etmenin doğrudan sorumluluğunu üstlenirse, destekçileri bunu devrimci söylemin terk edilmesi olarak görebilir. Fakat Tahran'ın Ahmedinecad'ın tutumunu tümüyle olumsuzlamadığına dair başka işaretler de var. Ayetullah Hameney'le bağlantılı olan ve Amerika'yla ilişkileri sürdürmeyi savunan İranlılara saldırmasıyla tanınan muhafazakâr Kayhan gazetesi, Ahmedinecad'ın Washington'a dair peşrevlerini sadece yumuşak bir biçimde eleştirdi.
Önşartsız müzakere zamanı
Obama İran'la diyalog kurmaya istekli olduğunu beyan etti ve kaybedecek vakit yok. Gelecek birkaç ay zarfında önşartsız müzakereleri başlatmalı ve İran'la resmi diplomatik ilişkileri kurmalı.
Bütün hatalarına rağmen Ahmedinecad ABD'ye ulaşmak için beklenmedik adımlar atıyor. İran'ın yeni lideri aynı adımları atmaya muktedir olmayabilir. Obama İran cumhurbaşkanının uzattığı eli sıkma fırsatını kaçırmamalı. (İranlı gazeteci, Kaliforniya Berkeley Üniversitesi Gazetecilik Okulu'nda misafir öğretim üyesi, 23 Şubat 2009)
Kaynak: Radikal