Tarih büyük Ayetullah Hüseyin Montazeri hakkında ne diyecek? Kendisinin çokça düşmanı ve yandaşı vardı. Düşmanları, 1989'da İmam Humeyni'yi açıkça eleştirme suçunu işlediğini belirtecektir. Bunun yanı sıra inatçı ve bayağı olmakla, devrim düşmanlarına hoşgörülü davranmakla suçlanacaktır. Dahası onun Humeyni ve Hamaney'in aksine seyit olmadığı, yani Hz. Muhammed'in soyundan gelmediği ifade edilecektir.
Yandaşlarıysa Ayetullah Gayrani'nin ifadesiyle 'saflığın ve temizliğin adamı' olduğu, ilkeleri ve değerleri kurban etmemek için Humeyni'nin halefi olmaktan vazgeçmekte bir an bile tereddüt etmediği üzerinde duracaktır.
Montazeri'nin ölene dek insan haklarının ve velayeti fakihin sınırlı velayetinin olmasının savunucusu olarak kalması, onu halkın geniş kesimleri için şu an, yarın ve yarından sonra temiz bir sembol kılacaktır. İnsan Montazeri'nin yandaşı veya düşmanı olabilir. Fakat bu durum onun hakkını vermemeyi gerektirmez. Montezeri'nin hayat hikayesi onun uyur halde kalan devrimin idealist ruhu olduğuna işaret ediyor. Montazeri velayeti fakih teorisini ve din adamları yönetimini benimseyen Ayetullahlar arasındaydı. Fakat bunu dünyevi iktidar için değil, iktidarın İslamiliği için yapmıştı. Kendisi velayeti fakihin rolünün mülkle ve doğrudan iktidar olmasıyla değil, yönlendirme ve irşatla sınırlı olmasını istiyordu.
Montazeri, devrimin başarılı olmasının ardından laik demokratik anayasanın yerini alan mevcut anayasanın oluşmasının arkasındaki asıl güçtü. Fakat din adamlarının denetimi altında kalsa bile, siyasetin temelinde demokrasi olmasında ısrar ediyordu. Montazeri bütün tarihi devrimlerde beliren ve devrimin yaratmaya çalıştığı ideal atmosfer için iktidara sırtını dönen idealistlerden birisiydi. Dolayısıyla hak terazisine değil, güç dengelerine dayanan 'gerçekçiler'e karşı savaşını kaybetti.
Isaac Deutscher 'Silahsız Sosyalist' adlı kitabında, düşünce, felsefe, ideoloji ve daimi devrim adamı Troçki'nin, gerçekçi, otoriter ve kan dökücü Stalin'le savaşı nasıl kaybettiğini aktarır. Troçki Stalin'in katliamlarını durdurmaya ve Bolşevik devrimine asıl sosyalist ruhu vermeye çalışmıştı. Montazeri de savaşı daha başlamadan kaybeden İran devriminin Troçki'si oldu. (Birleşik Arap Emirlikleri gazetesi Haliç, 24 Aralık 2009)
Kaynak: Radikal