Bunlar şüphesiz Türk hava sahası ve ötesini izliyorlar. Yunanistan, İran, Suriye bu konuda hemen akla gelen ülkeler. Bu da tabii normal bir durum sayılır. Bu yüzden Türkiye hiçbir zaman bu radarları mesele yapmadı; kendisi de muhakkak bu ülkeleri aynı şekilde izliyordur. Başka türlü de zaten olamaz.
Türkiye ve ötesini yıllardır izleyen bir başka radar da var. Bu, Gebele'de bulunan radar üssü. Bu radar Azerbaycan'da bulunuyor. Gebele radar üssü çok önemli bir üs. Bu üs başkent Bakü'ye 70-80 kilometre uzaklıkta son derece eşsiz bir coğrafi noktada bulunuyor. Daryal sınıfı radar ve diğer donanımlarıyla balistik ve seyir tipi füzeleri 6000 km uzaktan bile tespit edebiliyor. Başka bir ifadeyle, Gebele üssü Kuzey Afrika, İran, Irak, Suudi Arabistan, Hindistan, Pakistan, Çin, Avustralya, Hint ve Atlas okyanusları ve tabii Türkiye'yi stratejik anlamda izleyebiliyor, özellikle bu bölgelerden atılacak balistik füzeleri hemen tespit edebiliyor. Ayrıca, sadece atışları tespit ve izlemekle kalmıyor, füzelerin seyir rotasını da ölçebiliyor, buna göre füze imha edici sistemleri harekete geçirebiliyor. Radarın Amerika'nın 2001 yılı sonlarında yaptığı Afganistan operasyonunun başlangıcında gemi ve uçaklardan attığı seyir füzelerini ve diğerlerini anında tespit ettiği de söylenmişti, o zaman. Kısacası, Gebele radarı çok etkin ve önemli bir radar.
Üs, bugün bir Rus ön izleme ve radar üssü olarak faaliyette bulunuyor. Esasen Sovyet döneminde kurulduğu 1988 yılından bu yana faaliyette olan üs, Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra da faaliyetlerine devam etmiş, Azeri tarafı da üssün faaliyetlerini hiç durdurmamış, Rusya ile üssün statüsü konusunda anlaşmaya varmaya çabalamıştı.
Taraflar uzun ve çetin müzakerelerden sonra 2007 Haziran ayında anlaşmaya varmış, anlaşma da Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve zamanın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalanmıştı. Anlaşmayla Gebele hukuki bir statüye de kavuşmuş, Rusya, üssü en çok 10 yıl süreyle yılda 7 milyon dolar kira karşılığında kullanma hakkını elde etmişti. Aynı anlaşmayla Azeri tarafı üssü denetleme ve ortak kullanım haklarına da kavuşmuştu.
Çok kısa ve küçük haberler dışında medyada da önem verilmeyen Gebele radarı bugünlerde yine gündemde. Azeri ve Rus taraflar radarın 2012'de sona erecek olan süresini yeni bir anlaşmayla uzatmak üzere geçen hafta 3 gün süreyle Bakü'de bir araya gelmişlerdi. Azeri tarafını Savunma Bakanı Sefer Abiyev ve Rus tarafını Savunma Bakan Yardımcısı Anatoli Antonov'un temsil ettiği görüşmeler nasıl sonuçlandı henüz bilmiyoruz. Bu konuda medyada ne bir haber var; ne de tarafların yaptığı bir açıklama.
Görüşmeler sırasında çıkan haberlerde Azeri tarafın yıllık 7 milyon dolar olan kira bedelini yeni anlaşmada 100 milyon dolara çıkarmak istediği, üste mahalli personelin sayısını artırmayı ve çevre konusunu masaya getirdiği söylenmişti. Bu arada bazı kaynaklar Rusya'nın üsteki radarı yenilemeyi arzu ettiğini, üsse yeni ve modern Vorenej-Vp tip ileri teknoloji ürünü radarı zaman içinde kurup faaliyete geçirmeyi planladığını ifade etmişlerdi. Bu konularda hangi ilerlemeler, gelişmeler sağlandı, henüz bilmiyoruz. Belki ileride bazı bilgileri öğrenebiliriz.
Rusya, Gebele radarıyla şüphesiz yıllardır bölgeyi izliyor. Türkiye'yi de, İran'ı da, başkalarını da. Elde ettiği bilgileri, verileri sadece kendisi mi kullanıyor, yoksa şartlara göre bunu başkalarıyla da paylaşıyor mu, bundan sonra da paylaşabilir mi, bilinmez.
Gebele radarı geçen yıl Rusya ve Amerika arasında da konu olmuş, bu radarın NATO füze kalkanıyla irtibatlı hale getirilmesi amacıyla taraflar birkaç defa bir araya gelmiş, hatta bir Amerikan askeri heyetî üssü de ziyaret etmişti. O zaman ne İran ne de başkaları buna ses çıkarmıştı. İran, Gebele konusunda ses çıkaramaz; çünkü Rusya ile çok önemli ve değerli stratejik ilişkileri var. Ekonomik olarak da öyle sayılır.
Malatya-Kürecik radarını protesto edenler burnumuzun dibindeki Gebele'yi görmezler; bunu söz konusu bile etmezler; çünkü bundan haberleri yoktur. Bir de hedefleri zaten hükümet ve Amerika'dır. Gebele radarı belki de Kürecik'ten de önemli bir stratejik radardır. Yenilendiğinde belki daha da önemli ve değerli olacak. Ama protestocular ve Kürecik'e karşı çıkanlar bunları bilmezler...
Kaynak: Zaman