O, 'İran İslam İnkılab'ının en öndeki dört merci-i taklit kahramanlarından biriydi. Hüseyin Ali Muntezeri, 87 yaşındaydı ve her nefis gibi ölümü taddı.
Haberi aldığımda dirseklerimi oturduğum masaya dayadım. Düşüncelere daldım. Şaşkınlıkla beni seyreden arkadaşım;'O'nu tanımıymışdın, ağlayacaksan pintilik yapma' dedi.
Bana göre otuzuncu yılını deviren İnkılab'ın en büyük ve fırtınalı hafızası oydu. Kum'da masumenin ayakları dibine emanet edilen yorulmaz bedenin yanına, İnkılab yıllarının en önemli arşivi de gömüldü. O hazineyi önemseyip İran'ın gelecek nesillerine sunanlar İnkılab'a da can suyu sunacaklardır.
Okuma yazma bilmez zalimliği ve cesaretiyle İngilizlerin İran'ın başına sardığı Rıza Han'ın yine İngilizlerce Güney Afrika'ya sürgüne gönderilip, tahta oğul Rıza oturtulduğunda Muntezeri, yirmi yaşında medrese öğrencisiydi. Ayetullah Kaşani'nin kıyamıyla Musaddık başa geldiğinde otuzundaydı. 1963'de Ayetullah Humeyni'nin başlattığı kıyamda kırkındaydı.
İran, zaman zaman susan deniz olsa da, bağrında hep fırtınaları barındırmaktaydı. Muntezeri ellisinde Şah'ın zindanlarında, komünist Fedailer ve İslamcı sosyalist Mücahidler'le beraberdi. Gençler, ses tonuyla, köy imamı görüntüsüyle makara yaptıkları molladaki cevhere çok çabuk sarılmışlar ve aralarındaki kavgayı içeride bitirmişlerdi. Gördüğü işkencelerde Muntezeri'nin çenesi de kırılmıştı.
Şah bir kere daha İran'ı bırakıp kaçmıştı.1979 Şubat'ında İran İslam Devleti ilan edildi. İlk Cumhurbaşkanlığı seçimi bir yıl sonra yapıldı. Cumhuri İslami Partisi, meclis çoğunluğunu almıştı. Fakat Cumhurbaşkanlığını İmam Humeyninin desteklediği Beni Sadr kazanmıştı. Cumhuri İslami kadrolarının güçlü muhalefeti Beni Sadr'ın önünü kesmişti. İmamın oğlu Ahmet Humeyni'nin desteğine rağmen cumhurbaşkanının alanı daracıktı.
Muntezeri'nin oğlu Hüccetül İslam Muhammed Muntezeri'nin adını o günlerde duydum. Cuma namazı öncesi O'nun da gelip Beni Sadr'ın yolsuzlukları hakkında açıklamalar yapacağı söyleniyordu. Ve geldi. Cumayeri 'İfşa kon Muhammed Munteziri, ifşa kon' tezahüratıyla inliyordu. Babası gibi küçük kesim ve daha zayıf olan Hüccetül İslam Muhammed Munteziri, Sipah-ı Pasdaran'a bağlı Kurtuluş Hareketleri biriminin başındaydı. Bütün dünyada bağımsızlık savaşı veren Müslim, gayrimüslim örgütlerle irtibatlıydı. 28 Haziran 1981'de Cumhuri İslami Partisine konan bombanın patlamasıyla Ayetullah Behişti, Hüccetül İslam Munteziri ve 70 arkaşı daha şehid olmuştu.
Muhammed Muntezeri'den sonra kurtuluş hareketlerinin başına Hüccetül İslam Mehdi Haşimi geçti. Haşimi, Ayetullah Muntezeri'nin akrabası ve danışmanıydı. Mehdi Haşimi, Şah'a karşı silahlı mücadele veren mollalardandı.
Ayetullah Muntezeri, İnkılab'ın yönetim temellerinin atıldığı ilk yıllarda; anayasanın hazırlanmasında, Velayet-i Fakih kavramının şekillenip yerleşmesinde, genç İslam devletinin kökleşmesinde, Cumhuri İslami kadrolarıyla uyumlu ve önemli çalışmalar yaptı.
İmamın yaşı ileriydi, Ayetullah Muntezeri Meclis-i Hubregan tarafından vekil-i imam olarak tayin edildi; halkın da benimsemesiyle. Cemaatle kılınan namazdan veya herhangi bir toplantıda İmamın adının geçmesinden sonra 'Durudber Muntezeri, ümidi ümmeti imam' tezahüratı yapılmaya başlandı.
Muntezeri, İsfahan'a otuz kilometre mesafedeki Necefabad'dandı. Dede Muntezeri, Hz. Peygamber'in sünneti üzre her ayda sayılı günlerini Necafabad'ın kuzeyine düşen dağdaki mağaralarda ibadet ve zikire çıkıyormuş. Onu ziyarete gitmiştim. 'Ehli Tesennün kardeşlerimiz sünneti bizden daha iyi yaşıyorlar. İbadetlerinde de daha dikkatliler...' sözleri beni çok şaşırtmıştı. Dedenin bu sözleri Muntezeri ailesinin bütün fertlerindeki geniş bakışlılığın örneklerindendi.
Ayetullah Muntezeri, İmam'ın yüzüne karşı, söz söyleyebilen ve devletteki adil olmayan uygulamalara karşı çıkan tek sesti. Cumhuri İslami, kadrosundan çok önemli isimleri suikastlarda kaybetmesine rağmen, yönetimi tümüyle ele almıştı .Cumhurbaşkanlığı da dahil bütün mevkilerin süresi vardı. En önemli ve kutsal mevkiyse, imametten sonraki rehberiyetti. Politik alandaki en güçlü isim Hüccetül İslam Haşimi Refsencaniydi.
Siyasetin dışındaki en derin güçse Muntezeri'nin danışmanı Hüccetül İslam Mehdi Haşimiydi. Cumhurbaşkanı Hüccetül İslam Seyyid Ali Hameney'in Suriye gezisi esnasında, Hama'da yapılan katliama sahip çıkan Esad yönetimini öven konuşmalarına yanlış olduğunu söyleyip karşı çıkmıştı. Devletin iki güçlü Haşimisi karşı karşıyaydı; öyle ki biri gidecekti.
Mehdi Haşimi'nin Şah dönemindeki yaptıklarıyla devam eden İran-Irak savaşındaki silah sevkiyatı birleştirilerek hazırlanan dosyası, devletin İnkılabı ilk yeme operasyonuna dönüştü. Bu kavganın Munteziri'yi zora sokma operasyonu olduğunu bilen Mehdi Haşimi, idamı göze aldı. Yine de Muntezeri, İmam'dan sonra geleceği mevkiden istifa etmek zorunda kaldı. Mart 1989'da Ayetullah Muntezeri'nin istifası İmam Humeyni tarafından kabul edildi. İki ay sonra da İmam vefat etti.
Cumhurbaşkanlığı sona ermiş olan Hüccetül İslam Seyyid Ali Hamaney, Rehberiyet makamına oturtuldu. Artık mevki kutsallığı devletin ve yazılı kararların önüne geçmişti. İran'da ulema muhalefeti de susturulmuştu. Dünya Müslümanları da İran'da olanlara çok aldırmıyordu. Fakat örneği kaybetmek yolunda hızlı bir düşüş vardı. 20.yy son çeyreğinde İslam'da yönetim biçiminin en önemli örneği doğal olarak İran'dan bekleniyordu. Daha ilk dini rehberlik değişiminde her şey tersyüz olmuştu. Ayetullah Muntezeri, Kum'da rahlesinin başına geçti. 1997 de Kutsal mevkide oturan Seyyid Ali Hamaney'in verdiği fetvalar Muntezeri tarafından tenkit edildi.
Muntezeri'nin ofisi basıldı, ders verme yasağı kondu ve evinden çıkması yasaklandı. Ali Şeriati 1970'de insanı dört soyut zindandan çıkmaya davet ederken, birgün Muntezeri gibi bir alimin, İnkılab'dan sonra dört somut duvar arasına soyut duvar bağımlılarınca hapsedileceğini nereden bilirdi.
Son 12 yılda İrandaki Cumhurbaşkanlığı seçimleri rehbere ağır gelmekteyken, en son seçimlerdeki açık tercihi, pek çok rahatsızlığı su yüzüne çıkartan bir tetikleyici oldu. 1989'da Muntezeri'nin, 'Zindanlardaki tevbekar olmuş ve idamları affedilmiş mücahidlere yapılanlar Şah dönemini hatırlatan kareleredir' dillendirmesi, O'nu Rehberlikten etmişti.
2009'da İran, Muntezeri'nin basiretine daha çok muhtaç. Fakat, Muntazıri soğuk Aralık gününde İnkılab'ın birikimini, merhametini, hepimize yol açacak tecrübesini de alarak küskünlükler içinde geçip gitti.
Ahmedi Necat'ın tartışmalı seçiminin, olayların durulmadığı İran'da, Muntezeri, yirmi yıldır hizmet dışına itilmesinin, son on yılında da ev hapsine mahkum edilmesinin hesabı yeni hesaplara eklenip sorgu gönderine çekilecektir. Açıkçası ölü Muntezeri, İran'a kaldığı yerden hizmete devam edip, belki de diktatörleşmenin önünü kesecektir.
Ayetullah Hüseyin Ali Muntezeri, 1979-2009 İran İslam Inkılabının hafızasıydı. Ona rahmet diliyorum. Eksik bıraktırılan yapacaklarını, yakalamak hiç de kolay olmayacak. O'nun tahlili, İnkılab'ın tahlili olacaktır. Onun mağduriyeti, İnkılabçılar için tutamak olacaktır.