Moskova polisinin açıklaması yeterince masum görünüyor. Sözcü Andrei Galiakberov “Moskova’nın kent merkezinde, Povarskaya caddesinde silahla vurulan 1937 doğumlu bir vatandaşın yaralandığını” söyledi. “Hastahaneye kaldırıldı ancak yaralarından dolayı hayatını kaybetti. Ölen kişinin 1937 doğumlu Usoyan (Ded Hasan) olduğunu teyid ediyoruz. Başka detay yok.”
Fakat suikast, Rusya ve eski Sovyet Cumhuriyetlerinin çoğuna şok dalgaları gönderdi. Ded Hasan, Sovyet dönemi ve Sovyet sonrası yeraltı dünyasının en önde gelen isimlerinden biriydi. 16 Ocak’ta bir keskin nişancının düzenlediği suikast, yeraltında savaşın kıvılcımını çakacak bir boşluk bırakmıştır.
Rusya’da suç ve emniyet teşkilatı üzerinde uzman olan New York Üniversitesinden Profesör Mark Galeotti, Ded Hasan’ın öldürülüşünün, Sovyet sonrası yeraltı dünyasının dengesiz olduğu bir zamana denk geldiğini söylüyor. “Yeraltı dünyası 2008 mâli krizi ve sonra Soçi Kış Olimpiyatlarının yarattığı çifte fırsattan dolayı ama en çok da Afgan eroini yüzünden oldukça istikrarsızdı. Bunların hepsi, Rus yeraltı dünyasında oynaklık/istikrarsızlık anlamına geldi.”
Rusya 2014 Soçi Kış Olimpiyatları için 18 milyar dolar harcamayı planlıyor. Rus örgütlü suç çeteleri nazarında Afgan eroin ticaretinin değerini tahmin etmek imkânsızdır fakat Galeotti, Rusya İçişleri Bakanlığından bir yetkiliye atıf yaparak Afgan eroin ticareti değerinin 2014’te tüm ülkedeki örgütlü suç faaliyetlerinin toplamına eşit olacağını söylüyor.
Moskova’da Panorama adlı bir düşünce kuruluşundan analist Vladimir Pribylovsky da parayı vurguluyor: “Suç dünyasının Soçi Olimpiyatlarına yatırım yaptığına ve bu paranın Ded Hasan üzerinden yapıldığına dair dedikodular dolaşıyor. Niçin öldürüldüğü hakkında dilediğiniz sayıda senaryo sıralayabilirsiniz; belki birileri olimpiyatlara müdahil olmak istedi; belki birileri Hasan’dan parayı çalmak istedi; Olimpiyatlara müdahil olarak çok para kazanabilirsiniz. Parayla ilgilidir; siyasetle hiçbir ilgisi yok bunun.”
II.Dünya Savaşı sonrası Sovyet Gürcistan’ında geçen ergenliğinden itibaren azılı bir suçlu olan Ded Hasan, Sovyet lideri Mikail Gorbaçov’un Perestroika’sıyla birlikte karaborsayı himaye etmeye başladı. Ded Hasan, gadfather’ın/mafya babasının muadili olan nüfuzlu “vor v zakone” idi; Moskova’da ve çevresinde güneydeki Krasnodar’dan Kuzey Kafkasya’ya uzanan güçlü bir yeraltı şebekesini kontrol ediyordu.
2014 Kış Olimpiyat Oyunlarıyla bağlantılı büyük bir para akışının çok büyük yeni dehlizler açtığı Soçi’de de kuvvetliydi diyor Galeotti. “Soçi Olimpiyatları, yolsuz devlet yetkilileri ve örgütlü suç için müthiş bir bal peteği olduğunu ispatlıyor. Ded Hasan’ın çabucak takdir ettiği bir şeydi bu ve örgütü, bunun etrafına en güçlü şekilde yerleşti. Etkinlik öncesinde gayrimenkul satın alıp şişirilmiş fiyatlarla satmaktan inşaat ve turizm sektörlerine nüfuz edip onları istismar etmeye kadar varan şeylerden bahsediyoruz.”
Eski ekol
Ded Hasan’ın Soçi Olimpiyatlarına iddia olunan dahline rağmen, Galeotti, gangsterin Başkan Vladimir Putin dâhil üst düzey yetkililerle yakın bağları olduğu spekülasyonlarını önemli bulmuyor. İnternette dolaşan, Putin ve Ded Hasan’ı 1990’larda birlikte gösteren bir fotoğraf olduğunu kaydetti ancak bu fotoğrafın gerçek olduğundan şüphe ediyor. Galeotti, Ded Hasan’ın o tür bir gangster olmadığını söylüyor. “Eski ekol gangsterlerden biriydi. Modern etnik Rus gangsterler – Ded Hasan Gürcistanlı bir Kürt’tü – ulusal siyasetle çokça ilgilenmeye bakarlar. Ded Hasan ise bundan uzak duruyordu. Yerel siyasetten pek çok müşterisi ve müttefiki vardı ama ulusal siyaset düzleminde sadece kendi haline bırakıldığından emin olmak istiyordu.”
Ded Hasan geçmişte en az iki suikast girişiminin hedefi olmuştu. İlki 1998’de Soçi’de diğeri 2010’da Moskova’da. Analistler 2010’daki girişimden sonra 32 yaşındaki yeğeni Dimtry Chanturai’yi (nam-ı diğer Miron) halefi olarak hazırlamaya başladığını söylüyorlar. Basında çıkan haberlere göre Gürcistanlı gangster Tariel Oniani (Taro olarak tanınır) ile arası 2007’den beri açıktı. Oniani şu an hapiste ancak kendi suç çetesini kontrol etmeyi sürdürüyor.
Haberlere göre Ded Hasan’ın Azeri mafya babası Rovşan Caniyev (Rovshan Lenkoransky) ve Gürcistanlı gangster Zakhar Kalaskov (Küçük Shakro) ile de arası açık.
Rus makamları, Ded Hasan’ın öldürülüşünün açık bir mafya savaşının başlangıcından ziyâde bitişine işaret ettiğini ileri sürmekte çabuk davrandılar. Rusya İçişleri Bakanlığının kıdemli çalışanlarından Aleksandr Mikailov, İnterfax haber ajansına bu cinayetin “suç pazarını yeniden paylaşımın bittiği” anlamına geldiğini açıladı. Duma vekili Irina Yarovaya’nın 1990’ların kanunsuzluğuna geri dönüş olmayacağını söylediği de belirtiliyor. İnterfax’a “bugün farklı bir ülkemiz, farklı kanunlarımız ve farklı bir düzenimiz var” açıklamasını yaptı.
Ancak diğer gözlemciler bu kadar emin değil. Galeotti, mafyanın Rusça’da “skhodka” denilen görüşmelerle durumu çözmeye çalışabileceğini söylüyor. Rusya’da yayın yapan Vesti kanalının haberine göre 16 Ocak gecesinde, Ded Hasan öldürüldükten saatler sonra, Moskova’daki lüks bir lokantada böyle bir toplantı düzenlendi. Ancak Galeotti bu tür toplantıların geçmişte yeraltı dünyasındaki gerilimleri çözemediğini dolayısıyla da iyimser olmak için bir neden olmadığını söylüyor. İkinci bir senaryonun daha muhtemel olduğuna inanıyor o. “İkinci şık, ki ben bunun sıkıntı verici şekilde daha muhtemel olduğunu düşünüyorum, bu olayın yeraltı dünyasında çatışmayı tetiklemesidir özellikle de Ded Hasan’ın örgütünü kim devralırsa, dişli ve etkili olduğunu göstermek zorunda kalacağından dolayı.” “Ve bunu yapabileceği tek gerçek yol, misilleme yapmak/intikam almaktır. Kısasa kısas ölümlerin olduğu bir noktaya varabiliriz.”
Kaynak: Radio Free Europe
Dünya Bülteni için çeviren: Ertuğrul Aydın