Amerikan Ulusal Güvenlik Kurumu (NSA) eski uzmanı unvanıyla ABD'nin dünya çapında ve çok sayıda elektronik uygulamayı takip ettiğini gözler önüne seren Snowden'ın ifşa ettiği belgelerin yeni bir bölümü Le Monde tarafından ele geçirildi. Gazete kadromuz, Brezilya'da yaşayan ve bu veri yığınını inceleyen meslektaşları gazeteci-blog yazarı Glenn Greenwald ile bağlantı halinde bir çalışma yürütüyor. Diğer uluslararası gazetelerden The Guardian, bu yıl içerisinde elektronik veri casusluğunun pek çok yönüne ışık tutmuştu.
NSA'nın Fransa'daki hedefleri üzerinde çalışma tarzına yoğunlaşan Le Monde, Glenn Greenwald ve ekibi ile Ağustos'tan beri işbirliği içinde hareket ediyor. Haziran'da The Guardian adına, o zaman Hong Kong'da bulunan Snowden ile görüşme yaptığı tarihten itibaren söz konusu belgeleri elinde bulunduran eski avukat ve kamu özgürlükleri savunucusu Greenwald, binlerce dosyaya tıkıştırılmış veriyi ayıklamak ve değerlendirmeye tabi tutmak için verilen ortak çabaya katılmak üzere bundan böyle gazetemiz sütunlarında yer alacak.
Le Monde, prensip olarak iki eksen üzerinde çalışmak üzere çok sayıda gazeteciden bir ekip oluşturdu: Zaten bazı bölümleri Greenwald ile işbirliği halindeki yabancı basın tarafından özetlenerek yayınlanmış olan NSA'nın casusluk programı "Prizma"nın öyküsü ve Amerikan gizli servislerinin Fransa'daki dinlemelerine ilişkin şimdiye kadar az bir bölümü süzülmüş veriler.
Soruşturma
Bu belgelerin çok çeşitli niteliklere ve teknik özelliklere sahip olması, her birini anlamlandırmak ve değerlendirmek bakımından dikkatli incelemeler ve kapsamlı analizler yapılmasını gerektiriyordu. Le Monde tarafından ele geçirilen NSA belgeleri, bir soruşturma başlatılmasını ve Fransız resmi kaynaklarının bu verilerle ilgili olarak harekete geçmesini sağladı Fransa'da. Le Monde, halkın demokrasinin mütekabiliyet ilkesini ortadan kaldıracak dinleme ve casusluk programlarından habersiz kalmaması gerektiğini düşünüyor.
Bizim yaklaşımımız her şeyden önce ne şeffaflık dersi vermek ne de sorumsuz bir biçimde bütün verileri blok halinde yayınlamaktan ibaret olan mutlak şeffaflık uygulamak değil. "Snowden'ın ifşaatı"nın niyeti demokratik toplumları zayıflatmak değil; konsolide etmek, değerlerimizin yaşamlarımızın, bağlantılarımızın, görüşlerimizin açık bir kitap gibi okunduğu bu devasa veri taramasının barındırdığı tehlikeler konusunda bilinçleri uyandırmak. Le Monde, bu girişimin son birkaç yıldır kamu ve birey özgürlükleri meselesine tahsis edilmiş soruşturmalar-tetkikler ile aynı doğrultuda olduğunu kayda geçirmektedir.
Gazetemiz, Temmuz ayında, Dış Güvenlik Genel Müdürlüğü (DGSE, Fransız İstihbarat Teşkilatı) tarafından elektronik kanallardan ve telefon üzerinden yapılan takiplere ilişkin bir araştırma da yayınlamıştı. Demokrasilerimizin kulislerinde meydana gelen örtük elektronik "savaş"a gelince, bu da vatandaşların gözetlenmesi sorununa ilişkin tam bir siyasi tartışma olmadığını ortaya koyuyor.
Haberleşme ve gizli yazışmalardan yararlanma özgürlüğü demokrasilerin işlemesinde köşe taşı işlevi görür. Sistematik olarak özel yaşama sızmak, Doğu Almanya Güvenlik Bakanlığı'nın (Stasi) tasvir edildiği Başkalarının Hayatı (La vie des autres) filminden hatırlanabileceği gibi totaliter sistemlere özgüdür. Bu girişimde Snowden'ın ifşaatına müdahil olan basın organlarının eleştiriyle karşılaşacakları kuşkusuz. İngiltere'de, MI5'ın patronu Andrew Parker, basının söz konusu belgeler üzerindeki çalışmasını, gizli servislerin terörizm ve ulusal güvenliğe yönelen diğer tehditlere karşı mücadelelerine indirilmiş bir darbe olarak nitelendirdiğinden beri yoğun bir polemik yaşanıyor. Le Monde, The Guardian'ın yaptığı gibi, bu iddiayı reddediyor.
Özgürlükler üzerindeki etkisi
Çünkü şuanda belgelerin seçilme dağıtılma biçimi temel bir prensiple yerine getiriliyor: İfşa edilen her belge, ne Çin ve Rusya gibi otokratik ülkelerin ne de güvenlik tehlikesi arz eden devlet-dışı grupların yürüttüğü faaliyetleri NSA'nın nasıl takip ettiğine ilişkin detay sağlamıyor. Edward Snowden ve Greenwald tarafından benimsenen ve Le Monde'un imzaladığı ölçüler sorumluluk prensibine dayanıyor. ABD'nin veya müttefiklerinin güvenliğini tehlikeye atmak söz konusu değil; ama bunun yerine demokratik bir ülkenin bizzat kendi vatandaşlarına veya müttefik olduğu ülkenin vatandaşlarına yönelik olarak kullandığı casusluk programlarını ortaya çıkarmak söz konusu.
11 Eylül saldırılarının üstünden on iki yıldan fazla bir süre geçmiş olduğu halde, ulusal güvenlik ile kamu özgürlükleri ve haberleşme hakkı arasında bir denge bulma sorunu ortadan kalkmış değil. Snowden olayındaki açmaz, deyim yerindeyse, eski bir istihbarat ajanının Amerikan yargısı tarafından baskıcı rejime sahip bir ülkeye, Rusya'ya iltica ettirilmesidir. Fakat yakın zamanda New York Times'da yer alan röportajda olduğu gibi, NSA'nın hiçbir belgesini Rus veya Çin otoritelerine aktarmadığını garanti eden Edward Snowden kamu yararını ve demokrasiyi dikkate alan –ve dış güçlerin hizmetinde olmayan– bir "muhbir" konumunda.
Bu çizgiye riayet etmek esas ve zamanla test edilecek. Snowden tarafından nakledilen belgeler önemli bir meseleye dikkatimizi odaklıyor: Yeni teknolojilerin kapasitesinin geldiği nokta küresel çapta "Büyük Birader"i geri döndürdü ve özgürlüklerimize indirilen darbeleri tartışmak kaçınılmaz bir hal aldı. Ve bu duruma karşı güvence içinde olmak demokratik devletlerin güvenlik çalışmalarının, yasama veya yargı organlarının etkin kontrol prosedürleri tarafından çevrelenmiş olup olmadığına bağlı. Şimdilik bundan uzağız.
Bu endişe NSA'ya yardım etmiş olan Amerikan internet devlerinin faaliyetleri için de geçerli. Le Monde ile işbirliği yapan Glenn Greenwald'ın isteği bu farkındalığın yaygınlaşmasına katkıda bulunmaktır. İngiltere ve Almanya'da, Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansı'nın kişisel verileri hortumladığı ortaya çıkıp, bu ülke istihbarat servislerinin olaya müdahil olmasıyla güçlü bir tartışma doğdu. Biz sadece, Fransa'da da ve genel olarak Avrupa Birliği'nde benzer bir tepkinin oluşmasını umuyoruz.
Kaynak: Le Monde
Natalie Nougayrède: Le Monde Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni