İstanbul’dan karayoluyla yola çıktığınızda, dört bin üç yüz km. sonra çöllerle kaplı Belucistan’a ulaşırsınız. Batısında Kevr-i Lut, doğusunda Süleyman Dağları, güneyinde Karaçi’ye yirmi iki km den başlayıp Haliç-i Jaşk’a kadar uzanan sahil şeridiyle Umman Denizi. Kuzeyindeyse Afganistan’ın Nimruz ve Hilmend vilayetlerinin bir bölümünü içine alır.
Miladi 712, Hicretin 90. yılında İslam ordusunun doğudaki genç komutanı Muhammed bin Kasım tarafından Multan’a kadar bütün bölge fethedilmiştir. O günden sonra Belucistan, bilad-ı İslamdır.
İran’da Belucistan’a vardığınızı, erkeklerin giydikleri şalvar ve diz kapaklara kadar uzanan yandan yırtmaçlı gömleklerinden anlarsınız. İşte burası 181.600 km kare toprak ve 2,5milyon nüfusuyla İran Belucistan’ıdır. Merkezi şehir Zahedan, bölgenin de kilit şehridir.
Zahedan’dan Pakistan sınırı Mirjave’ye 84 km sonra ulaşırsınız. Karşı taraf Pakistan toprağı olmasına rağmen adını İran içinde kalan 3941 metre rakımlı Taftan dağından almaktadır.
Taftan, Pakistan’ın Belucistan eyaletinin uluslararası giriş kapısıdır. Buranın ne olduğunu çözmenin imkanı yoktur. Çölde kurulmuş bir özel pazardır sizi karşılayan; iğreti kerpiç odacıklar, yarısı jütle kapatılmış tahta dükkanların içinde dünyanın en iyi marka elektronik aletleri satılır. Her çeşitten dünya parası deste deste çenc edilir. İnsan kaçakçılığının en önemli geçiş noktasıdır. Başka ticaretlerin merkezi olduğu konusunda ciddi iddialar da var.
Bu çöl yerleşkesinde onlarca otobüs, onun üç katı çift kabin Toyotalar sıkı bir pazarlıktan sonra sizi kapıp Kuetta’ya doğru kalan 600 km yolu götürmek için beklemektedir.
1980’nin başından itibaren o güne kadar olmayan bir biçimde Türkiyeli gençler, bu yollarda seyahate başladı. Afgan cihadına katılmak için bu yol en önemli geçiş noktasıydı. 1984’den sonra Türkiye’de okuma imkânı bulamayan ya da daha kaliteli bir İslami eğitim almak için daha yoğun bir geçiş başladı. YÖK’ün denklikleri iptal edişine kadar, yüzlerce genç kendilerini İstanbul’ dan İslamabad’a yedi ila on gün süren ucuz kara yoluna vurmaktaydı. Taftan çölünde Heri Rud gibi kaybolmak pahasına yıllarca gidip geldiler. İdeolojisi olmayan bir devletin çocukları olarak tek hedefleri Zahedan’dan Kuetta’ya kadar olan yolu bir an önce ve geçme, ucuza geçme, soyulmadan ve vurulmadan geçme hesabı yapıyorlardı.
BELUCİSTAN: 347.190 km karesi Pakistan’da, 181.600 km karesi İran’da, 25 bin km karesi ise Afganistan’da olmak üzere toplam 553.796 km karelik bir toprağa sahiptir. Beluciler: 2,5 milyonu İran’da, 15 milyonu Pakistan’da, 500 bini de Afganistan’da olmak üzere 18 milyon gibi tahmini bir nüfusa sahiptir. Nüfusun azlığına karşın çoğu çölle kaplı olsa da bölgede toprağı en çok olan kavimdir. Tamamı Müslüman olan Belucler ehli sünnet ve Hanefi mezhebine mensuptur.
Pakistan ve Afganistan tafındaki Belucleri, başlarına taktıkları külahtan ayırt edebilirsiniz: Kırmızı renk ağırlıkta ve alın kısmı üçgen şeklinde kesiktir. İhtimal ki namazda alnın secde yerine değmesi için geliştirilmiş bir biçimdir bu.
1947’de Hindistan’dan ayrılan Pakistan, Bangladeş’ten Fas’a kadar İslam coğrafyasında korkmadan eyalet sistemini uygulayan tek devlettir. Ülkenin toprak olarak en büyük, ekonomi ve nüfus olarak en küçük eyaleti Belucistan’dır. Eyalette eğitim Belucce, Urduca ve İngilizce olarak yapılmaktadır. Eğitimli bir Beluc’ün bu üç dilin yanında Peştuca, Sindce, Pencabice ve Farsça bilme oranı da yüksektir.
Pakistan tarafındaki Belucistan’ın merkezi şekli Kuetta’dır. Şehir, 3500 metre rakımlı dağlarla çevrili geniş bir düzlükte kurulmuştur. Kuetta tam bir yol kavşağıdır. Batı yolu İran’a, kuzey yolu Kandahar üzerinden Orta Asya’ya, güney yolu Karaçi’ye, doğu yolu Lahor’dan Hindistan’a, Veziristan sınır boyundan Peşaver’e uzanan yol Hayber geçidine ve Karakurum üzerinden Çin’e doğru uzanır. Nüfusu 500 binin üzerinde olan şehir, otuz yıldır Muhacir Afganlıları da barındırmaktadır.
PAKİSTAN BELUCİSTAN’I VE SORUNLARI
1947 Hindistan-Pakistan ayrışmasının yaşattığı yağma ve katliam, muhacirlerce unutulmadı. Ayrılış önemli bir tartışma konusu olsa da ciddi bir gerekçesi de vardı. İki ülkeye bölünen alt kıtada bin yılların ilk hududu; hukuktan ileri etnik duvarla örüldü.
Afganistan-Pakistan arasında Wahan koridorundan İran sınırına kadar devam edip Umman denizinde biten sınırsa 1893’de belirlenmiş olan Duran hattına göre devam etti.
İslam, Belucistan’ın en önemli kimliğidir. Pakistan devletinin ve kurumlarından daha fazla İslami Partilerin diğer bölgelere birleştiren gücü vardır. Medreseler ve Mevleviler, halkın can simididir. Cemaati İslami’nin ve öğrenci birimi İslami Cemiyeti Talebe’nin şehirlerde önemli örgütlenmesi vardır. Cemaati Ulema’nın iki numaralı ismi Mevlevi Muhammed Han Şirani buralıdır. Cemaati Ulema’nın Diyobend kökeni Belucler ve Peştunlar arasında tartışmasız gücünün kaynağını oluşturmaktadır. Bu iki cemaatin İslam temelli gücü, bütün kavmi çıkışların önündeki en büyük settir.
Yer altı zenginlikleri, stratejik olarak önemli bir yerde bulunması, Pakistan’ın sağlayamadığı yönetim boşluğu, tabiatın zorluğu, Serdar Hanların (en anlaşılır tarif: Derebeyleri) aç gözlülükleri. Belucistan’da; İngilizlerin, Rusların, ABD’nin ve Keşmir’e Pakistanın verdiği desteğe karşılık Hindistan’ın sürekli silah ve paraca bölgede kışkırttığı aşiretler bağı vardır.
GELECEĞİ AYDINLIK BELUCİSTAN
İran sınırına yakın Gawadar şehrine 2007 yılında Çin tarafında Pakistan’ın en büyük limanı inşa edilmeye başlandı. Bir bölümü 2008 yılında bitirildi. Pakistan donanmasının da saklanabileceği korunaklı bir körfez olan Gawadar her bakımdan stratejik öneme sahiptir.
Afganistan ve Orta Asya’nın da yükünü taşıyan Pakistan’ın Karaçi limanı, ülkenin en kalabalık yollarını kullanmaktadır. Gawadar limanı tamamen bittiğinde Kuetta-Kandahar üzerinden bütün orta Asya ülkelerine hitap edeceği gibi Çin’e kadar uzanan en önemli ticari liman da olacaktır. Bütün bu bölgelerin denize ulaşımı kısalacak, trafik ve nüfus yoğunluğunun azlığından dolayı ulaşım hızlanacaktır. Yine Belucistan’ın bu sahillerinde yaygınlık açısından dünyanın ikinci büyük gemi söküm tesisleri vardır. İran, Taftan çölünden Kuetta’ya uzanan asfalt yolun yapımını bitirdi. Demiryolu ulaşımının da olduğu güzergâh, İran petrol ve doğalgazının doğu ülkelerine doğru geçeceği bölgedir.
Belucistan’ın altında zengin petrol ve doğalgaz rezervlerinin tahmini rakamları da açıklanmış durumda. Gawadar limanının bitmesiyle bölgenin ekonomik girdisi artacaktır. Umman Denizi sahillerinde ziraatin yapıldığı ovalar vardır. Madenlerin, doğalgaz ve petrolün uygun fiyatla satışa arzıyla bölge zenginleşecektir.
SİSTAN-BELUCİSTAN
İran’ın Güney Doğu bölgesi.Zahedan şehri bölgenin merkez şehri ve dört yol ağzı. İran’ın problemli ehli sünnet bölgesidir.
1983 yılında Zahedan Cuma İmamı (rahmetli) Mevlevi Abdulaziz’i ziyaret etmiştim. Oğlu Mevlevi Abdulkerim ve arkadaşları, arananlar listesindeydi. Sebebini sorduğumda: ’’Aşırı gidiyorlar, Mevdudi-Seyyid Kutup okuyorlar, Türkmen Sahradan-Kürdistan’a kadar arkadaşları varmış, karşı devrim yapacakları iddiasıyla aranıyorlar’’ demişti, gülerek.
Tahran’da Cuma namazını ehli sünnet olanların ayrı bir mekanda kılmasına ‘’Ümmet birlikte olmalı’’denerek izin verimemekte. Zahedan Cuma imamı merkeze bağlı ve Şia nüfusu az, buna rağmen Mevlevi Abdulaziz’in ardında değil ayrı yerde kılmaları da dikkat çekiciydi.
Zahedan caddelerini dolaşıyorum: İmam Humeyni, Şehid Recai, Bahoner, Şirazi, Muderris, Mirza Şirazi, Dr.Şeriati, Ayetullah Telagani, Ayetullah Kaşani, Şehid Bakeri, Şehid Çamran, Şehid Behişti, Ayetullah Muntazeri, Ayetullah Mutahhari, Mevlevi Abdulaziz (Rahmetli Cuma İmamı).
Zahedan’ın meydan isimleri: Meydan-ı Tahti (Şah zamanında öldürülen İranlı Dünya şampiyonu güreşçi) Meydan-ı Azadi, Meydan-ı Şuheda ve Meydan-ı Furudgah.
Zahedan’dan otobüsle 1600 km.lik Tahran, ya da 1000 km.lik Meşhed tarafına yola çıktığınızda şehir girişlerine kadar onlarca aramada otobüsten indirilen çantaları dağılıp toplanan Beluclerin, kindar olmamaları, provokatör ya da ayrılık tohumcularının eline düşmemeleri mümkün mü?
Cumhurbaşkanlığı seçiminde İnkılabın; Hattı İmam ve Mektebi demir başlarını zıdd-ı velayeti fakih ilan eden İran’ın, Cundullah Lideri Adurrahman Rigiyi yakalamış olması meseleyi çözmeyecektir. Rehber Hameney’den ya da hileli seçim sarhoşu Ahmedinecad’dan; bir Ehli Sünnet Şehri olan Zahedan’daki isim işgali nedir; Çamran’ı Selahaddin Eyyubi, Bahoner’i İmam Gazali, Tahdiyi Mahmud Gaznevi, Recai’yi Farabi, Bakeri’yi Ebu Hanife yapmasını beklemek mümkün mü? Tahran zindanlarında seçim sonrasında tutuklanan binlerce insan hala tutukluysa, binlercesi öldürülmüşse ve ınkılab otuz bir yıl sonra kendi dörtlüsü içindeki bir seçimi dahi kaldıramıyorsa Belucistan, Kürdistan, Türkmensahra; Şia –Sünni probleminde baskı ve çatışmanın ötesine geçemez.
İran, Pakistan ve Afganistan sınırlarında kalan Belucler, İslamın en az tanınan, yaşadıkları ülkelere uyumlarına rağmen en çok mağdur edilen, en eğitimsiz bırakılan, kaynakları alındığı halde milli gelirden en az pay alan, ülkelerin yönetim zaaflarından dolayı çağdaş derebeylerin kontrolüne terk edilen; ümmetin yetimlerindendir.
Pakistan’da üniversite bitirerek, İngilizce, Urduca, Farsça, Arapça öğrenen, bölgeyi bir biçimde tanıyan Malezya’dan Avrupa’ya kadar akademik çalışmalar içinde olanların Belucistan’ı araştırmaları içine alıp, bu nadide çöl çiçeğini tanıtmaları şarttır.