Ekonomik entegrasyona rağmen siyaseten sürekli kavga eden AB krize yeterli cevap veremiyor. Avrupalıların Amerikalılar kadar acı çekmemesinin tek nedeni sağlık sigortası ve cömert işsizlik ödemesi sağlayan refah devletleri. Güçlü bir 'merkez' eksikliği Avrupa'yı iyice darboğaza sokabilir.
Paul Krugman Avrupa için kaygılıyım. Aslında, bütün dünya için kaygılıyım
- küresel ekonomik fırtınadan kaçmak için bir tane bile güvenli liman yok. Ama Avrupa'daki durum beni Amerika'dakinden daha fazla endişelendiriyor. Avrupa'nın vergilerinin çok yüksek, ama kârlarının da bol olduğu yönündeki standart Amerikan şikâyetlerini yineleyecek değilim. Büyük refah devleti yapıları Avrupa'nın halihazırdaki krizinin sebebi değil. Aslında, kısaca açıklayacağım üzere, bu yapılar esasında hafifletici faktörler.
Avrupa'ya yönelik açık ve yakın tehlike an itibarıyla farklı bir yönden geliyor.
Bu, kıtanın finansal krize etkin karşılık vermedeki başarısızlığı. Avrupa hem mali politika hem de para politikasında yetersiz kaldı: En az ABD gibi sert bir ekonomik krizle karşı karşıya ama mücadele için çok daha az çaba gösteriyor.
Merkez Bankası güvensiz
Mali cephede, ABD'yle benzerlik çarpıcı. Ben dahil, çok sayıda iktisatçı Obama yönetiminin teşvik paketinin krizin derinliği göz önüne alındığında çok küçük olduğunu savundu. Ama yine de Avrupalıların yapmakta oldukları, Amerika'nın eylemlerinin yanında solda sıfır kalır.
Para politikasındaki farklılık da aynı ölçüde çarpıcı. Avrupa Merkez Bankası, FED'den çok daha az önleyici adımlar attı; faiz oranlarını düşürmede hızlı davranmadı (geçen temmuzda oranları yükseltti) ve kredi piyasalarının buzunu çözmek üzere güçlü bir önlem almaktan çekindi.
Avrupa'nın yararına çalışan (ve aynı zamanda en fazla eleştiriye yol açan) tek şey, çöküşün etkisini azaltma görevi gören refah devletlerinin hacmi ve büyüklüğü. Bu önemsiz bir konu değil. Garantili sağlık sigortası ve cömert işsizlik ödemeleri, en azından şimdiye kadar, Avrupa'da insanların Amerika'daki kadar çile çekmemelerini sağladı. Ve bu programlar ayrıca ekonomik krizde harcamanın sürmesine de yardımcı olacaktır. Ama böyle 'otomatik dengeleyiciler' pozitif eylemin yerini tutmaz.
Avrupa neden yetersiz kalıyor? Zayıf liderlik hikâyenin bir kısmı. Krizin derinliğini tamamen gözden kaçırmış olan Avrupalı bankacılar hâlâ garip bir biçimde hallerinden memnun görünüyorlar. Ve Amerika'da Almanya'nın ekonomi bakanının bir şeyden anlamadığını ortaya koyan konuşmalarına benzer laflar duymak istiyorsanız, Cumhuriyetçileri dinlemelisiniz.
Fakat daha derin bir sorun var: Avrupa'nın ekonomik ve para entegrasyonu, siyasi kurumlarının çok ötesinde koşuyor. Yani pek çok Avrupa ülkesinin ekonomisi neredeyse ABD'nin çoğu eyaletinin ekonomileri kadar birbiriyle sıkı sıkıya bağlı - ve Avrupa'nın çoğu ortak para kullanıyor. Ama Amerika'dan farklı olarak, Avrupa kıtasal bir krizle baş etmek için gereken kıta çapında kurumlara sahip değil.
Bu, mali eylemsizliğin önemli bir nedeni: Avrupa ekonomisinin tamamının sorumluluğunu alacak konumda olan bir hükümet yok. Avrupa'nın sahip olduğu şey, her biri menfaatinin çoğu olmasa da bir bölümü diğer ülkelerdeki seçmenlere aktarılacak bir teşvik paketini finanse etmek üzere büyük borçlar altına girmeye gönülsüz olan ulusal hükümetler.
Para politikasının daha zorlayıcı olmasını bekliyor olabilirsiniz. Bu durumdaysa, karşımızda bir Avrupa hükümeti değil, bir Avrupa Merkez Bankası var. Ama Avrupa Merkez Bankası, tek bir hükümet tarafından desteklendiği için daha gözüpek davranabilen FED gibi değil. Kaldı ki ABD hükümeti çoktan FED'in cesaretinin risklerini paylaşmak üzere harekete geçti ve FED'in çabaları kötüye giderse kayıplarını kesinlikle örtecek. Genelde çekişme halindeki 16 hükümete cevap vermek zorunda olan Avrupa Merkez Bankası'ysa aynı düzeyde bir desteğe güvenemez. Avrupa kriz döneminde yapısal bir zayıflık içinde.
En büyük soru, birkaç yıl evvelki kolay para ortamında gelişen Avrupalı ekonomilere, bilhassa İspanya ekonomisine ne olacağı. Geçen 10 yılın büyük bölümünde İspanya Avrupa'nın Florida'sıydı ve ekonomisi muazzam bir spekülatif konut patlamasıyla destekleniyordu. Florida'da olduğu gibi, patlama iflasa dönüştü. Artık İspanya'nın yeni gelir ve (inşaat sektöründeki iş kayıplarının yerini doldurmak üzere) iş kaynakları bulması gerekiyor.
İspanya'da ücret kesintisi tek yol
Geçmişte İspanya kendi para biriminde devalüasyona giderek rekabet gücünü geliştirmenin yolunu arayabilirdi. Ama artık para birimi avro - ve ileriye gidebilmenin tek yolu ezici bir ücret kesintisi olarak görünüyor. Bu en iyi zamanda bile zorlu bir süreçtir. Avrupa ekonomisinin bütünüyle darboğazda olduğu ve deflasyona doğru eğilim içinde olduğu bir dönemdeyse bu süreç, neredeyse tasavvur edilemez ölçüde acılı olacaktır.
Tüm bunlar Avrupa'nın sıkı sıkıya entegre hale gelmek üzere kendisine izin vermekle yanlış yaptığı anlamına mı geliyor? Bu, bilhassa, avronun yaratılmasının bir hata olduğu anlamına mı geliyor? Olabilir. Fakat siyasetçiler daha fazla liderlik ortaya koymaya başlarlarsa, Avrupa'nın şüphecilerin yanıldığını ispatlama şansı hâl var. Peki daha fazla liderlik göstermeye başlayacaklar mı? (2008 Nobel ekonomi ödülü sahibi, 16 Mart 2009)
Kaynak: Radikal